«Η περίοδος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου είναι μία από τις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας μας και οι πληγές που δημιουργήθηκαν τότε συχνά αιμορραγούν μέχρι σήμερα. Αυτό συμβαίνει με πολλές άλλες χώρες και έθνη, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού λαού που έχει βιώσει τη φρίκη του ναζισμού. Το Άουσβιτς είναι ο πιο τραγικός μάρτυρας και σύμβολο αυτών των εγκλημάτων» υπογράμμισε σε συνέντευξη στο «Ην-ΩΝ» η Πρέσβειρα της Πολωνίας στην Αθήνα Άννα Μπαρμπάρζακ.
Ερ. Η προσπάθεια που κάνετε για να μάθουν όλοι οι λαοί την ιστορία του «Άουσβιτς» έχει βοηθήσει στην αδελφοποίηση τους;
Απ. Η λέξη «Άουσβιτς» αποτελεί για τον σύγχρονο κόσμο το σύμβολο του Ολοκαυτώματος, της γενοκτονίας, του εγκλήματος και της τρομοκρατίας, αλλά ταυτόχρονα ένα σύμβολο του ανθρώπινου πόνου και θυσίας. Σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου δεν θανατώθηκαν τόσοι άνθρωποι σε τόσο περιορισμένο χώρο και χρόνο. Η έκταση του πρώην στρατοπέδου είναι μία τεράστια νεκρόπολη του εβραϊκού έθνους και ένα μεγάλο εθνικό νεκροταφείο Πολωνών, Ούγγρων, Ρομά, Γάλλων, Ελλήνων και άλλων εθνών. Στη μνήμη αυτών των κοινωνιών, το KL Auschwitz είναι ο τόπος της μεγαλύτερης εθνικής τους αιματοχυσίας. Εκεί έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1,1 εκατομμύρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Το στρατόπεδο δημιουργήθηκε από τους Γερμανούς στα μέσα του 1940 στα προάστια της κωμόπολης Οσβιέτσιμ, ενσωματωμένης από τους Ναζί στο Γ΄ Ράιχ και απελευθερώθηκε τον Ιανουάριο του 1945. Η φροντίδα για τα απομεινάρια του στρατοπέδου πραγματοποιείται από το Μουσείο το οποίο δημιουργήθηκε το 1947. Ο σημερινός Τόπος Μνήμης περιλαμβάνει μεταξύ άλλων: συλλογές και αρχεία, αλλά και τμήματα επιστημονικής έρευνας, συντήρησης και εκδόσεων.
Αν και μια επίσκεψη στο πρώην γερμανικό ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης για πολλούς επισκέπτες είναι ένα σοκ που θυμούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ο αριθμός των ανθρώπων που θέλουν να δουν αυτό το μέρος αυξάνεται από χρόνο σε χρόνο. Το 2004 μόλις 500.000 άτομα πέρασαν κάτω από τη διάσημη πύλη του πρώην στρατοπέδου με την επιγραφή «Arbeit macht frei», ενώ τα τελευταία χρόνια ο αριθμός αυτός φτάνει τα δύο εκατομμύρια ετησίως. Οι περισσότεροι επισκέπτες απευθύνονται στους ξεναγούς – εκπαιδευτές, οι οποίοι τους οδηγούν ανάμεσα στους στρατώνες και τους κλιβάνους κρεματορίων, εξηγώντας την τρομερή ιστορία του τόπου.
Η εκπαίδευση για το Ολοκαύτωμα πρέπει να βασίζεται στη γνώση και τα συναισθήματα. Η γνώση των γεγονότων πρέπει να προέρχεται από αξιόπιστες ιστορικές πηγές και να μεταφέρεται με ισορροπημένη γλώσσα. Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα δεν μπορούν να αποφευχθούν τα δύσκολα ερωτήματα, άλλα αντίθετα, πρέπει να τεθούν ώστε να δείξουν τους μηχανισμούς δημιουργίας και χρήσης στερεοτύπων στην αξιολόγηση των στάσεων και των γεγονότων, τόσο εκείνων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος όσο και εκείνων που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Ο πρωταρχικός στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να είναι η δημιουργία μιας τέτοιας ηθικής στάσης της νέας γενιάς, χάρη στην οποία η τραγική ιστορία του Άουσβιτς δεν θα επαναληφθεί ποτέ ξανά. Παραμένει η ερώτηση: αν αυτό που κάνουμε προς αυτή την κατεύθυνση είναι αρκετό;
Ερ. Η φωτογραφική έκθεση στον Δήμο Καλαβρύτων έφερε πιο κοντά τους Έλληνες με την ιστορία του Πολωνικού λαού;
Απ. Η ιστορία του πολωνικού έθνους είναι πάνω από χίλια χρόνια περιόδων δόξας άλλα και δύσκολων αγώνων και πόνου, πάντα κάτω από τη σημαία της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας. Φέτος γιορτάζουμε επίσης την 100ή επέτειο της επανάκτησης της ανεξαρτησίας της Πολωνικής Δημοκρατίας, για την οποία οι Πολωνοί αγωνιζόντουσαν επί 123 χρόνια ξένης κατοχής και διαμελισμού. Η περίοδος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι μία από τις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας μας και οι πληγές που δημιουργήθηκαν τότε συχνά αιμορραγούν μέχρι σήμερα. Αυτό συμβαίνει με πολλές άλλες χώρες και έθνη, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού λαού που έχει βιώσει τη φρίκη του ναζισμού. Το Άουσβιτς είναι ο πιο τραγικός μάρτυρας και σύμβολο αυτών των εγκλημάτων.
Η έκθεση «Γερμανικό Ναζιστικό Στρατόπεδο Θανάτου Konzentrationslager Auschwitz», που δημιουργήθηκε από το Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς-Μπίρκεναου και την Πολωνική Πρεσβεία στην Αθήνα, παρουσιάζει με συνοπτικό τρόπο όλα τα πιο σημαντικά στάδια της ιστορίας του Άουσβιτς, τη γένεση του ναζιστικού κινήματος καθώς και τα ιδιαίτερα στοιχεία του ναζιστικού τρόμου στην κατεχόμενη Πολωνία. Αποτελείται από 31 πινακίδες, με χρονολογική και θεματική διάταξη. Οι βασικοί άξονες αφορούν την εξόντωση των Εβραίων στο KL Auschwitz, το ξεκίνημα της εγκατάστασης του στρατοπέδου και το πολιτικό πλαίσιο της λειτουργίας του, τις διάφορες μορφές εξόντωσης των κρατουμένων στο στρατόπεδο, τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων, την τρομοκρατία και την πείνα, τις μορφές αντίστασης και βοήθειας προς τους κρατούμενους από τον έξω κόσμο, τα ιατρικά πειράματα και την αποκάλυψη του εγκλήματος. Σε ξεχωριστές πινακίδες παρουσιάζονται ειδικές ομάδες των θυμάτων, όπως σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου, οι Ρομά, οι γυναίκες και τα παιδιά. Υπάρχει επίσης μια ειδική πινακίδα με πληροφορίες και φωτογραφίες σχετικά με την απέλαση των 55.000 Ελλήνων πολιτών στο Άουσβιτς.
Η έκθεση έχει ήδη παρουσιαστεί αρκετές φορές στην Ελλάδα: στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στα Καλάβρυτα, και στη Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων. Η Πρεσβεία παραχωρεί πρόθυμα την έκθεση σε ενδιαφερόμενους φορείς, πιστεύοντας ότι μπορεί να συμβάλλει με τον τρόπο αυτό τη διατήρηση της μνήμης των θυμάτων και στην εκπαίδευση τους νεότερους και παλαιότερων γενεών για το Ολοκαύτωμα.
Ερ. Τα μηνύματα κατά του ναζισμού-φασισμού που στέλνει η ιστορία του «Αουσβιτς» πόσο απήχηση έχει στους Έλληνες και σε άλλους λαούς;
Απ. «Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε την μεταπολεμική Ευρώπη και τον κόσμο χωρίς μια σε βάθος αντιπαράθεση της εικόνας που έχουμε για τον ανθρωπισμό με τα απομεινάρια του «Άουσβιτς», έγραψε ο διευθυντής του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς-Μπίρκεναου, ενός φορέα που βρίσκεται λιγότερο από 70 χλμ. από την Κρακοβία, το οποίο προστατεύει τα απομεινάρια του πιο τραγικού τόπου του Ολοκαυτώματος, όπου κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι δολοφονηθηκαν από το γερμανικό καθεστώς.
Εδώ και πολλά χρόνια, η μέρα απελευθέρωσης του στρατοπέδου εορτάζεται σε ολόκληρο τον κόσμο ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος.
Στους ετήσιους εορτασμούς στο Μουσείο στις 27 Ιανουαρίου εξακολουθούν να προσέρχονται οι λιγοστοί πλέον πρώην κρατούμενοι του Άουσβιτς, οι τελευταίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος καθώς και εκπρόσωποι των αρχών πολλών χωρών σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των εκπροσώπων της Ελλάδας.
Τα προγράμματα εκπαίδευσης για το Ολοκαύτωμα, που εφαρμόζονται στην Ευρώπη από εθνικούς και τοπικούς φορείς, έχουν ως αποτέλεσμα ότι όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες επισκέπτονται αυτόν το Τόπο Μνήμης. Η μεγαλύτερη ομάδα των επισκεπτών, εκτός από τους ισραηλινούς μαθητές και στρατιώτες είναι οι Βρετανοί, οι Σκανδιναβοί και οι Ιταλοί. Οι τελευταίοι έρχονται εδώ και χρόνια με ειδικά «τρένα μνήμης». Υπάρχουν επίσης πολλοί Γερμανοί και Γάλλοι και όλο και περισσότεροι Έλληνες.
Το Μουσείο παρέχει στους επισκέπτες, εκτός από τη γενική έκθεση, και άλλες μόνιμες εκθέσεις, που ορίζονται ως εθνικές. Η ιδέα της δημιουργίας τους ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, όταν κρίθηκε απαραίτητο να διαδοθεί η γνώση για την ναζιστική κατοχή σε διάφορες χώρες των οποίων οι υπήκοοι έχασαν τη ζωή τους στο Άουσβιτς, να αναδειχτεί η σχέση μεταξύ της ιστορίας της κατοχής στις χώρες αυτές με την ιστορία του στρατοπέδου, να αναδειχτούν οι τύχες των πολιτών των επί μέρους κρατών και τα αντιστασιακά κινήματα. Με ελπίδα αναμένουμε την ολοκλήρωση των εργασιών κατασκευής της ελληνικής εθνικής έκθεσης, η δημιουργία της οποίας γίνεται υπό την επίβλεψη της Βουλής των Ελλήνων.
Γερμανικό Ναζιστικό Στρατόπεδο Θανάτου Konzentrationslager Auschwitz
