Ο Διαπρεπής Επιστήμονας και Πρωτοπόρος Κρητικός Ερευνητής Φώτης Καφάτος, συνέβαλε στην πρόοδο και την ανάπτυξη του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ) και της έρευνας στη Βιολογία παγκοσμίως. Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης του Ερευνητικού Κέντρου Κρήτης (ΕΚΕΚ) – σημερινό ΙΤΕ και πρώτος Διευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ιδρύματος (1982 – 1993).
Επίσης ήταν ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (2005-2010), μέλος του επιστημονικού του συμβουλίου και έπειτα επίτιμος πρόεδρος του ΕΣΕ.
Ήταν καθηγητής στο Ιμπίριαλ Κόλετζ και στο Χάρβαρντ, καθώς και στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Κρήτης.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης στις 16 Απριλίου 1940 και πέθανε στις 18 Νοεμβρίου 2017.
Σπούδασε ζωολογία στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ το 1961 και βιολογία στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ το 1962. Έλαβε το διδακτορικό του στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη βιολογία το 1965. Ήταν βοηθός καθηγητής στο Χάρβαρντ από το 1965 μέχρι το 1969, όταν και ανακηρύχθηκε καθηγητής στο ίδιο πανεπιστήμιο, θέση που διατήρησε μέχρι το 1994.
Έγινε μόνιμος Καθηγητής του Harvard σε ηλικία 29 ετών, όντας έτσι ο νεότερος Καθηγητής του Ιδρύματος, και μένοντας εκεί μέχρι το 1994.
Το 1972 μέχρι το 1982 ήταν καθηγητής βιολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 1982 καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Το 1982 ίδρυσε το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, του οποίου ήταν πρόεδρος μέχρι το 1993, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο Κρήτης. Την περίοδο 1993-2005 ήταν γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας. Από το 2005 είναι καθηγητής ανοσογενομικής στο Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου.
Ήταν μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1982, μέλος της Academia Europaea το 1991. Είχε εκλεγεί ξένο μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών το 2002 και της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου το 2003. Το 2007 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών και Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου Κύπρου, από το 2010 μέχρι το 2017.
Ήταν ένας από τους πρωτοπόρους της Μοριακής Βιολογίας. Υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές των προγραμμάτων ανάγνωσης του DNA των εντόμων, μεταξύ των οποίων και του κουνουπιού, φορέα της ελονοσίας στον άνθρωπο.
Έχει στο ενεργητικό του πάνω από 350 δημοσιεύσεις. Το έργο του έχει αναγνωριστεί με πολυάριθμα μετάλλια και τιμητικούς τίτλους ενώ έχει λάβει θέσεις Καθηγητή, Διευθυντή, Μέλους Διοικητικών Συμβουλίων και Επιστημονικών Επιτροπών σε περίπου 50 Ιδρύματα και Οργανισμούς. Επίσης υπήρξε μέλος σε εννέα Ακαδημίες, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Μοριακής Βιολογίας (EMBO), η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ, η Royal Society of London, η Γαλλική Ακαδημία Επιστημών, η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Επιστημών και η Ποντιφική Ακαδημία Επιστημών.
Η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων έχει θεσπίσει το Βραβείο Αριστείας στη Βιολογία «Φώτης Καφάτος» που απονέμεται κάθε 2 χρόνια, τελεί υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ και υποστηρίζεται από το ΙΤΕ.
Κοντά του θήτευσαν κορυφαίοι επιστήμονες που υπηρέτησαν το ΙΜΒΒ και το ΙΤΕ. Το όραμά του για ένα Ινστιτούτο βασισμένο στην εξωστρέφεια και τη διατήρηση της επιστημονικής αριστείας προσέλκυσε εξαίρετους επιστήμονες από το εξωτερικό, ενώ η επιμονή του και η προσπάθεια που κατέβαλε, σε καιρούς δύσκολους για την Έρευνα στην Ελλάδα, κατέστησαν το ΙΜΒΒ ένα από τα καλύτερα Βιοϊατρικά Ινστιτούτα της Ευρώπης. Οι μαθητές και οι συνεργάτες του θα θυμούνται πάντα τον απλό και χαμογελαστό δάσκαλο που τους εμφύσησε την αγάπη για την Επιστήμη και την επιμονή να ακολουθούν τα όνειρά τους.
Φώτης Καφάτος – ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΙΤΕ
