23ο τεύχος Ην-Ων
Στην αγορά της Αρχαίας Ελλάδας ποιό ήταν το κόστος των προϊόντων διατροφής οι αρχαιολόγοι Δημηλένα Λαδογιάννη και Γιάννης Στόγιας αναφέρουν «Η βάση της αττικής δίαιτας κατά τους 4ο-3ο αι. π.Χ. αποτελείται από σιτηρά, λάδι, σύκα, σταφύλια και κρασί (κεκραμένος οίνος). Το κρέας καταναλώνεται ελάχιστα, ειδικά από τα κατώτερα στρώματα, καθώς μοιράζεται στους πολίτες μετά από θυσίες ή εορτές ή πωλείται σε εξαιρετικές περιπτώσεις στην Αγορά. Αντιθέτως τα ψάρια ήταν σημαντικό είδος διατροφής των περισσότερων Ελλήνων της κλασικής εποχής, παστά και ξηρά για τους φτωχούς, ενώ τα πιο ακριβά νωπά για τους πλούσιους. Επίσης λαχανικά, φρούτα, ξηροί καρποί, όσπρια και δημητριακά καταναλώνονταν επαρκώς. Το ελαιόλαδο ήταν παρόν στα περισσότερα πιάτα. Στην Αθήνα η πολιτεία αναλάμβανε το μονοπώλιο εξαγωγής της ελαιοπαραγωγής, χρησιμοποιώντας τα κέρδη από το λάδι, καθώς και από το κρασί, για την πληρωμή ποσοτήτων σιταριού που ήταν αναγκασμένη να εισάγει σε σταθερή βάση».
Ειδικότερα τονίζουν «την ίδια χρονική περίοδο το σιτάρι, το πωλούσαν το 363 πΧ, για 1 δελφικό μέδιμνο (74,16 κιλά), 2 αιγινητικές δραχμές.
Ακόμη το 330 πΧ, για 1 αττικό μέδιμνο (40,27 κιλά) στην Αθήνα, το πωλούσαν 5 αθηναϊκές δραχμές.
Περίπου το 330 πΧ, για 1 αττικό μέδιμνο (σιτάρι στην Αθήνα), στοίχιζε 16 αθηναϊκές δραχμές.
Προ 331 πΧ, το 1 αρτάβη (ή 1 μέδιμνος) σιτάρι στην Αίγυπτο, είχε 10 αλεξάνδρειες δραχμές.
Το 331-323 πΧ, το 1 αρτάβη (ή 1 μέδιμνος) σιτάρι στην Αίγυπτο, το πωλούσαν 32 αλεξάνδρειες δραχμές.
Το 282 πΧ, το 1 αττικό μέδιμνο σιτάρι στην Δήλο, είχε 4-10 αττικές δραχμές.
Περίπου το 277 πΧ, το 1 αττικό μέδιμνο σιτάρι στην Γάζωρο, είχε 2 αττικές δραχμές, 4 οβολοί.
Περίπου 277 πΧ, το 1 αττικό μέδιμνο κριθάρι στη Γάζωρο, είχε 1 αττική δραχμή, 4 οβολοί.
Το κρασί ,στον 4ο αιώνα πΧ, το 1 χους (περίπου 3,12 λίτρα) οίνου στην Αθήνα, είχε 10 αττικούς οβολούς.
Τα λαχανικά, περίπου το 300-210 πΧ, και τα λάχανα (ποσότητα άγνωστη) στην Αίγυπτο είχαν 1,5 πτολεμαϊκούς οβολούς.
Το κρέας, στον 4ο αιώνα πΧ, το ακροκώλιον (ποδαράκι) χοίρου στην Αθήνα, το πωλούσαν 1 αττική δραχμή.
Τα ψάρια τον 4ο αιώνα πΧ, ο ωμοτάρυχος (παστό ψάρι) στην Αθήνα, είχαν 5 αττικούς χαλκούς.
Τον 4ο αιώνα πΧ, ο τάριχος (παστό ψάρι) στην Αθήνα, το πωλούσαν 2 αττικούς οβολούς.
Τον 4ο αιώνα πΧ, η κοιλιά θύννου (τόννος) στην Αθήνα, είχε 1 αττική δραχμή.
Στον ύστερο 4ο αιώνα πΧ, για 1 λαβράκι στην Αθήνα, πλήρωναν 10 αιγινητικούς οβολούς.
Τον 3ο αιώνα πΧ, για 1 μνά (600-800 γρ.) θυννιδών (είδος τόννου) στους Δελφούς, πλήρωναν περίπου 12 αιγινήτικους χαλκούς.
Στα τέλη του 3ου αιώνα πΧ, για 1 μνά θυννιδών (είδος τόννου) στην Βοιωτία, πλήρωναν περίπου 14 αιγινητικούς χαλκους.
Στα τέλη του 3ου αιώνα πΧ, για 1μνά λαβρίχου (λιμναίο ψάρι) στην Βοιωτία, πλήρωναν περίπου 13 αιγινητικούς χαλκούς.
Οι μισθοί περίπου το 335-322 πΧ, στα ημερήσια τροφεία Αθηναίου εφήβου ήταν 4 αθηναϊκοί οβολοί.
Το 329-8 πΧ, το ημερομίσθιο ενός εργάτη της οικοδομής στην Ελευσίνα, ήταν 1 αθηναϊκή δραχμή και 3 οβολοί.
Το 314-3 πΧ, το ημερομίσθιο του Αθηναίου ναύτη ήταν 4 αθηναϊκοί οβολοί.
Στον πρώϊμο 3ο αιώνα π Χ, το ημερομίσθιο του στρατιώτη του Λυσιμάχου, ήταν 4 αττικοί οβολοί.
Το 282 πΧ, το ημερομίσθιο και η τροφή λιθοτεχνίτη στην Δήλο, ήταν 2 αττικοί οβολοί και 1,5 χοίνικας σιτάρι.
Στα τέλη του 3ου αιώνα πΧ, το ημερομίσθιο και η τροφή του στρατιώτη στην Κρήτη, ήταν 1 αιγινητική δραχμή και 1 χοίνικας σιτάρι».
Ενδεικτικά με τα παραπάνω προϊόντα αναφέρονται δύο συνταγές μαγειρικής.
Ειδικότερα:
– Παστό ψάρι μαριναρισμένο με κρασί, λάδι και σίλφιο
«…Πρώτα αυτό εδώ το φιλέτο παστού τόνου εποχής, που Κοστίζει δυο οβολούς. Πρέπει να πλυθεί καλά. Έπειτα θα βάλω το κομμάτι σε ένα βαθύ πιάτο προσθέτοντας καρυκεύματα, θα το περιχύσω με λευκό κρασί και με λάδι και μετά αφού το βράσω μέχρι να γίνει μαλακό σαν μυαλό θα το γαρνίρω με σίλφιο».
(Αλεξις, Πονηρά – Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, 3,117d).
– Προζύμη και ζύμη για δώδεκα κριθαρένια ψωμάκια
Προζύμη;
1/2 φλιτζάνι (60 γρ.) κριθαρένιο αλεύρι
1 κουταλάκι φρέσκια ή 1/2 κουταλάκι ξερή μαγιά
Ζύμη:
1 1/2 φλιτζάνι (170 γρ.) πλήρες σταρένιο αλεύρι
1 1/2 φλιτζάνι (170 γρ.) κριθαρένιο αλεύρι
1 κουταλάκι αλάτι
Για την προζύμη, διαλύστε τη μαγιά σε μια κουταλιά ζεστό νερό και χρησιμοποιήστε την για να φτιάξετε ένα ζυμάρι με 1/2 φλιτζάνι κριθαρένιο αλεύρι. Ζυμώστε σύντομα τη ζύμη, πλάστε μια μπάλα, σταυρώστε το ελαφρά και σχηματίστε στο κέντρο ένα βαθούλωμα με το δάχτυλο σας. Αδειάστε 2 κουταλάκια ζεστό νερό στην κοιλότητα. Βάλτε το σε γυάλινο δίσκο με καπάκι και αφήστε το σε ζεστό μέρος για τουλάχιστον 24 ώρες να γίνει ζύμωση.
Τώρα για τη ζύμη: κοσκινίστε το πλήρες σταρένιο και το κριθαρένιο αλεύρι μαζί, προσθέστε 1 κουταλάκι αλάτι και την προζύμη και φτιάχτε ζυμάρι με αρκετό ζεστό νερό. Ζυμώστε καλά και αφήστε το να κάτσει και να φουσκώσει σε μια λεκάνη, σκεπασμένο με πλαστικό κάλυμμα, πλαστική σακούλα, μέχρι να διπλασιαστεί ο όγκος του. Χωρίστε το ζυμάρι σε 12 κομμάτια και πλάστε τα με την παλάμη του χεριού σας σε μαλακές μπάλες. Αφήστε τα να φουσκώσουν σε ένα ζεστό μέρος, σκεπασμένα με ένα ύφασμα.
Θερμάνετε το φούρνο στους 200°C και μαζί θερμάνετε ένα ταψί και μία αναποδογυρισμένη κατσαρόλα, ή ένα ρηχό πήλινο ή μεταλλικό σκεύος -οτιδήποτε αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε ως «πλίνθο ψησίματος». Αλείψτε το ταψί με λίγο ελαιόλαδο και βάλτε τα ψωμάκια σε δύο κύκλους από 6, με τις πλευρές τους μόλις να εφάπτονται. Καλύψτε τη με την αναποδογυρισμένη κατσαρόλα και ψήστε για 15-20 λεπτά μέχρι να ροδίσουν ελαφρά και να ακούγεται σαν κούφιο όταν τα χτυπάτε.
Πηγή 23ο τεύχος Ην-Ων
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ: 4ος αιώνας πΧ έως 3ος αιώνας πΧ
