Του Δρ. Γιώργου Σ. Ατσαλάκη
Λέκτορα Πολυτεχνείου Κρήτης
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έγκαιρα αντιλήφθηκε την κοινωνική διάσταση -και όχι μόνο την οικονομική- των επιχειρήσεων. Προσέγγισε την επιχείρηση ως μία μονάδα μετατροπής μιας ιδέας σε οικονομική δραστηριότητα, που πρόσφερε αγαθά και υπηρεσίες στην κοινωνία, εισοδήματα στους ιδιόκτητες και στους εργαζόμενους και αποτελούσε πηγή εσόδων του κράτους μέσω των φόρων που η επιχείρηση κατέβαλε. Παράλληλα είχε αντιληφθεί την σημασία της συνετής διαχείρισης των οικονομικών του κράτους. Τα δάνεια χρησιμοποιούταν μόνο για να δημιουργηθούν υποδομές οι οποίες θα δημιουργούσαν νέα εισοδήματα. Δεν δανείστηκε και δεν επιβάρυνε τη χώρα με χρέη για να κάνει καταναλωτικές δαπάνες ή για να αυξάνει τους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων. Εφάρμοσε πολιτική αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και φρόντισε, να τηρεί, σχετική ισορροπία, στο κρατικό ισοζύγιο μεταξύ δαπανών και εσόδων, παρά τις ανάγκες χρηματοδότησης των πολέμων. Ουσιαστικά δημιούργησε ένα περιβάλλον όπου ευνοείτο στο έπακρο η επιχειρηματική δραστηριότητα.
Ενδεικτική είναι η παρακάτω επιστολή για το πώς αντιλαμβανόταν την επιχειρηματικότητα. Στις 2 Δεκεμβρίου 1933 είχε αποστείλει την παρακάτω επιστολή στην εταιρία «Έλαϊς» η οποία δραστηριοποιείτο στην αξιοποίηση του ελαιολάδου από το 1919.
«Ευχαριστώ θερμώς δια την αποστολή δειγμάτων της παραγωγής σας βρώμης πεπιεσμένης κατόπιν αποφλοιώσεως και αποστειρώσεως από την οποία κατασκεύασεν ο μάγειρός μας άριστον porridge. Επιθυμώ να σας συγχαρώ θερμότατα για την πίστιν με την οποία εργάζεσθε, δια την παραγωγήν των κλάδων τούτων της εγχωρίας βιομηχανίας μας. Η εθνική οικονομία μας θα ωφεληθή μεγάλως εάν το λάδι που μας περισσεύει, αντί να το εξάγωμεν ως πρώτην ύλην, το επεξεργαζόμεθα εις βρώσιμον έλαιον το οποίον ημπορεί κάλλιστα να συναγωνισθή με τα ξένα τοιαύτα».
Η παραπάνω επιστολή δείχνει πόσο σημασία έδινε στην μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων και δη του ελαιολάδου πού ήταν τότε η κυριότερη πηγή εισοδήματος των Κρητών αγροτών.
Από την τότε άνθηση της επιχειρηματικότητας, υπάρχουν αρκετές Χανιώτικες εταιρίες που άντεξαν στο χρόνο και τις συναντάμε μέχρι σήμερα. Αξίζει ενδεικτικά, να αναφέρουμε μερικές από αυτές:
Α.Β.Ε.Α. Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «ΑΝΑΤΟΛΗ»
Η παράδοση της ΑΒΕΑ αρχίζει από το 1889 που ο Γάλλος χημικός Ιούλιος Δέης μετά από ευρεσιτεχνία, στο ινστιτούτο Παστέρ των Παρισίων, ίδρυσε την εταιρεία στην περιοχή «Νέα Χώρα» με σκοπό την παραγωγή πυρηνελαίου από την επεξεργασία του ελαιοπυρήνα.
Το 1917 η εταιρεία αγοράζεται από τους Χανιώτες επιχειρηματίες Π. Μαρκαντωνάκη, Κ. Ναξάκη, Κ. Μανουσάκη και Γ. Κασιμάτη οι οποίοι συστήνουν ανώνυμο εταιρία με την επωνυμία Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «ΑΝΑΤΟΛΗ». Το πρώτο καταστατικό της υπογράφεται από την προσωρινή κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη στις 16 Ιανουαρίου 1917.
Την χρονιά αυτή η εταιρία επεκτείνει τις δραστηριότητες της στην εμπορία και επεξεργασία ελαιολάδων καθώς και στην παραγωγή σαπουνιών.
Το 1951 η εταιρία γίνεται συνεταιριστική όπως και παραμένει έως σήμερα και εκπροσωπείται από τους παραγωγούς του Νομού Χανίων.
Το 1994 πραγματοποιείται η μετεγκατάσταση και ο εκσυγχρονισμός του πυρηνελαιουργείου της εταιρίας στον Δήμο Κεραμειών του Νομού Χανίων.
Το 2004 πραγματοποιείται η μετεγκατάσταση και ο εκσυγχρονισμός του τυποποιητηρίου λαδιών, του τμήματος παραλαβής ελαιολάδου και των γραφείων διοίκησης στη θέση Αγροκήπιο του Δήμου Ελευθερίου Βενιζέλου Νομού Χανίων καθώς και η μετεγκατάσταση του σαπωνοποιείου και της ραφιναρίας λαδιών στον Δήμο Κεραμειών.
Αναψυκτικά «Γεράνι» ΑΕ
Στο Γεράνι Κυδωνίας το 1928 ο Σοφοκλής Αναγνωστάκης στην αυλή του καφενείου του, δίπλα στο σπίτι του άρχισε να σερβίρει τα δικά του αναψυκτικά στο καφενείο του. Την ιδέα την είχε από τότε που ήταν στην Αμερική. Μέχρι τότε τα αναψυκτικά ήταν γνωστά ωε ένα είδος «φάρμακου» για την δυσπεψία. Σύντομα έγιναν η αγαπημένη απόλαυση των συγχωριανών του.
Με το μπρίκι, έμπαινε σε ένα μπουκάλι ο χυμός μαζί με νερό και ζάχαρη και με μια χειροκίνητη αρχικά και ποδοκίνητη στη συνέχεια αντλία, γινόταν η πλήρωση της φιάλης με ανθρακευμένο νερό.
Αρχικά η διανομή των αναψυκτικών γινόταν με γαϊδουράκια στους κοντινούς πελάτες. Στην συνέχεια ήρθε η άμαξα η λεγόμενη «σούστα» και ακολούθησε το φορτηγό που κάλυπτε μεγάλες διαδρομές.
Το 1966 η βιοτεχνία μετακόμισε στα Χανιά και το 1987 μετακόμισε σε σύγχρονες εγκαταστάσεις κοντά στην Σούδα. Η εταιρία έχει αντέξει τον αδυσώπητο ανταγωνισμό των πολυεθνικών μεγαθήριων και εξάγει τα προϊόντα της σε αρκετές χώρες.
Κυλινδρόμυλοι Κρήτης ΑΕ
Το 1927 ιδρύθηκε η εταιρία «Σουλάκος-Πωλογιώργης & Σια» με μετόχους τον Θεόδωρο Σουλάκο και Πολογιώργη. Αγοράστηκε το οικόπεδο δίπλα στο λιμάνι της Σούδας που βρίσκονται σήμερα οι Κυλινδρόμυλοι Κρήτης. Η δραστηριότητα στα άλευρα ξεκίνησε το 1931. Από τότε με τα χρόνια αλλάζει η μετοχική σύνθεση και νέοι μέτοχοι παίρνουν την θέση των παλιών. Η εταιρία έχει δραστηριοποιηθεί στην παραγωγή ειδικών αλεύρων για την παραγωγή φύλλου και κανταϊφιού, στην παραγωγή ζωοτροφών, αξιοποιώντας τα υποπροϊόντα άλεσης του σιταριού.
Αργότερα η εταιρία εισήλθε στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων όπου παράγει αρκετά σχετικά προϊόντα και έχει συνάψει αρκετές εμπορικές συνεργασίες.
Σίγουρα υπάρχουν αρκετές άλλες εταιρίες που άντεξαν στο πέρασμα τους χρόνου.
Για λόγους οικονομίας δεν μπορούμε να αναφέρουμε περισσότερες.
Πολύ σοφά ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέλεξε την στρατηγική να αναπτύξει την επιχειρηματικότητα διότι ήταν ο πιο ασφαλής τρόπος να χρηματοδοτείται το δημόσιο μέσω των φόρων επί των κερδών που πλήρωναν οι επιχειρήσεις.
Πηγή: Επιχειρηματική Ιστοριογραφία, τόμος Α΄, Κέρδος Εκδοτική 2006.