«Τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα ενδύματα είναι από τα βασικότερα πράσινα προϊόντα σύμφωνα με την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα οποία είναι σε τροχιά ανάπτυξης και σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις Δημόσιες Συμβάσεις, ιδιαίτερα στις προμήθειες που αφορούν τα νοσοκομεία (εξοπλισμός και στολές) καθώς και άλλες δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες προμηθεύονται ενδύματα και στολές για τους εργαζομένους» υπογράμμισε στο «Ην-Ων» η κα Φανή Κοτζιά στέλεχος της ΕΤΑΚΕΙ ΑΕ.
Τα Πράσινα Κριτήρια στις Δημόσιες Συμβάσεις -συνέχισε- είναι οι απαιτήσεις για ένα κλωστοϋφαντουργικό προϊόν που κατοχυρώνουν ότι είναι φιλικό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Ερ. Ποιες είναι οι πρακτικές για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ);
Απ. Κατ’ αρχήν πρόκειται για την Πολιτική Πράσινων Προμηθειών που πρέπει να επικοινωνείται, πρέπει δηλαδή να ενημερώνονται οι υποψήφιοι προμηθευτές, καθώς και όλοι οι ενδιαφερόμενοι, ιδίως οι άνθρωποι που διενεργούν τις διαδικασίες των προμηθειών, καθώς επίσης και οι εργαζόμενοι -χρήστες των προϊόντων. Σημαντικός επίσης είναι ο Καθορισμός Προτεραιοτήτων και Στόχων για τις ΠΔΣ, ο Καθορισμός των τεχνικών προδιαγραφών με τις περιβαλλοντικές παραμέτρους, καθώς και ο σαφής Καθορισμός κριτηρίων επιλογής και ανάθεσης. Η ΕΕ συστήνει την Υιοθέτηση του κριτηρίου της «πλέον οικονομικά συμφέρουσας προσφοράς» για τις Δημόσιες Προμήθειες και όχι αναγκαστικά της φθηνότερης προσφοράς.
Ερ. Ποια είναι γενικά η πολιτική της ΕΕ;
Απ. Οι Δημόσιοι Φορείς και Οργανισμοί είναι μεγάλοι καταναλωτές στην Ευρώπη και δαπανούν περίπου το 16-18% του ΑΕΠ της ΕΕ σε προμήθειες διαφόρων ειδών. Έτσι χρησιμοποιώντας την αγοραστική τους δύναμη με σκοπό να υποστηρίξουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες που σέβονται και το περιβάλλον, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην αειφόρο ανάπτυξη -που είναι δεδηλωμένη πολιτική της ΕΕ- και ταυτόχρονα να αποτελούν παράδειγμα και να καθοδηγούν και την ιδιωτική κατανάλωση προς περισσότερο ασφαλή, οικολογικά και ποιοτικά προϊόντα. Στο πλαίσιο αυτό ήδη από το 2010 έχει τεθεί σε ισχύ ο Κανονισμός REACH που αφορά στη διακίνηση χημικών ουσιών και απαγορεύει τη χρήση συγκεκριμένων επικίνδυνων ουσιών σε όλα τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή Αγορά.
Ερ. Ποια η διαφορά ανάμεσα στον Κανονισμό REACH και τα πράσινα προϊόντα;
Απ. Ο Κανονισμός αναφέρεται σε ουσίες και σκευάσματα που αναφέρονται στις σχετικές λίστες του REACH, που απαγορεύεται να κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά τόσο σε πρωτογενή μορφή (ως χημικές ουσίες) όσο και ως στοιχεία επεξεργασιών των προϊόντων ευρείας κατανάλωσης. Σύμφωνα με τον REACH, όλοι οι καταναλωτές έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν να ενημερωθούν άμεσα (εντός 45 ημερών) για οποιοδήποτε προϊόν θελήσουν, από τον τελικό πωλητή του προϊόντος.
Ο Κανονισμός REACH λοιπόν είναι νομοθεσία εντός της ΕΕ, ενώ τα «πράσινα» προϊόντα όχι μόνον συμμορφώνονται με την υποχρεωτική νομοθεσία, αλλά ικανοποιούν και επιπλέον κριτήρια, που π.χ. αφορούν ουσίες που θεωρούνται «ύποπτες» ή πιθανώς επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία και το φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον κριτήρια επίσης μπορεί να αφορούν τη φιλικότητα προς τον χρήστη, την ποιότητα, την λειτουργικότητα του προϊόντος, ακόμα και κοινωνικά κριτήρια τα οποία θα πρέπει να ακολουθεί η επιχείρηση κατά την παραγωγή, τη διακίνηση και τη διάθεση του προϊόντος (π.χ. συνθήκες εργασίας, αποφυγή διακρίσεων, πρωτοβουλίες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης).
Ερ. Πώς μπορούν να γνωρίζουν οι αγοραστές ότι το προϊόν που προμηθεύονται δεν περιέχει επικίνδυνες ουσίες;
Απ. Οι αγοραστές, ειδικά οι μεγάλοι όπως είναι οι Δημόσιοι Φορείς ή μεγάλες επιχειρήσεις (ξενοδοχεία, κλινικές, βιομηχανίες, κλπ) που προμηθεύονται μεγάλες ποσότητες προϊόντων, οφείλουν να κατοχυρώνουν ότι τα προϊόντα που προμηθεύονται δεν περιέχουν απαγορευμένες ουσίες που είναι επικίνδυνες για την υγεία και το φυσικό περιβάλλον. Αυτό επιτυγχάνεται με δύο τρόπους συνδυαστικά: με την Πρόληψη (δηλαδή την ύπαρξη σαφούς και συγκεκριμένης αναφοράς στις προδιαγραφές πριν την αγορά του προϊόντος), και με τον Έλεγχο συμμόρφωσης ως προς την προδιαγραφή, κατά την παραλαβή.
Ερ. Πως μπορούν να χρησιμεύσουν τα οικολογικά σήματα;
Απ. Η λίστα των ουσιών που περιλαμβάνονται στον κανονισμό REACH αναθεωρείται, ανανεώνεται και συμπληρώνεται σε διαρκή βάση. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι υπάρχουν και άλλες χημικές ουσίες που είναι ύποπτες για την πρόκληση καρκίνου, ή ουσίες που ενδέχεται να επηρεάζουν το DNA και να δημιουργούν διάφορες βλάβες, ουσίες που δεν διασπώνται εύκολα και παραμένουν για ιδιαίτερα μεγάλο χρονικό διάστημα στο περιβάλλον, ουσίες που είναι ύποπτες για πρόκληση διαταραχών και βλαβών στο ορμονικό σύστημα, κλπ. Οι μελέτες διαρκούν χρόνια και ακολουθείται μια συγκεκριμένη διαδικασία, αρκετά χρονοβόρα, προκειμένου αυτές να συμπεριληφθούν στις λίστες REACH. Τα οικολογικά σήματα είναι πιο «προδραστικά» θα λέγαμε, μιας και απαγορεύουν άμεσα και τις ύποπτες ουσίες χωρίς να περιμένουν την θεσμική τεκμηρίωση της επικινδυνότητάς τους, προσφέροντας έτσι τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια στον καταναλωτή. Για παράδειγμα στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, απαγορεύονται τα αζωχρώματα, κάποια βαρέα μέταλλα, οι φθαλικοί εστέρες, τα πολυφθοριωμένα χημικά (PFOS) κλπ και προϊόντα που βρεθούν να τα περιέχουν μπορούν να δεσμευτούν από τις αρχές καθότι δεν πληρούν τη νομοθεσία περί ασφάλειας προϊόντων. Η φορμαλδεΰδη είναι μια ουσία που ενώ είναι αλλεργιογόνος, δεν περιλαμβάνεται στον κανονισμό REACH, τα οικολογικά σήματα όμως έχουν θέσει συγκεκριμένους περιορισμούς για την παρουσία της στα κ/υ προϊόντα. Έτσι, τα οικολογικά σήματα μπορούν να βοηθήσουν στο σωστό σχεδιασμό του προϊόντος, να συμπληρώσουν τις τεχνικές προδιαγραφές, και να αποτελέσουν τη βάση της αξιολόγησης και του ελέγχου της ποιότητος του προϊόντος.
Ερ. Πως χρησιμοποιείται η πιστοποίηση στις ΠΔΣ;
Απ. Η πιστοποίηση είναι ένα εργαλείο που αν χρησιμοποιηθεί σωστά βοηθά τις διαδικασίες. Η Πιστοποίηση ενός Προϊόντος επιβεβαιώνει ότι ένα συγκεκριμένο προϊόν πληροί όλες τις προδιαγραφές και τα οικολογικά κριτήρια που αναφέρονται σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο, ενώ υπάρχει ένας ανεξάρτητος Φορέας που πιστοποιεί τα προϊόντα ελέγχοντάς τα σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης «επιβεβαιώνουν» ότι η επιχείρηση λαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα υπέρ του περιβάλλοντος, της επιτρέπουν να έχει μια σαφή εικόνα των περιβαλλοντικών της επιπτώσεων, την βοηθά να εστιάζεται σε εκείνες που είναι σημαντικές, να τις διαχειρίζεται σωστά και να βελτιώνει τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της. Η πιστοποίηση των προϊόντων και των περιβαλλοντικών συστημάτων είναι δύο διαφορετικές, αλλά συμπληρωματικές δράσεις της επιχείρησης που κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση της προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του φυσικού περιβάλλοντος.
Ερ. Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι Οικολογικές απαιτήσεις των προϊόντων;
Απ. Τα βασικά κριτήρια θα μπορούσαν να αναφέρονται σε απαγορεύσεις σχετικά με συγκεκριμένες ουσίες που είτε θεωρούνται αποδεδειγμένα επιβλαβείς είτε «πιθανώς» επιβλαβείς, όπως συγκεκριμένα φυτοφάρμακα και αζωχρώματα, συγκεκριμένες βαφές (χρώματα διασποράς, όξινα, αλκαλικά και άμεσης βαφής), οι χλωριωμένες φαινόλες, η φορμαλδεΰδη, οι φθαλικοί εστέρες, οργανοκασσιτερικές ενώσεις, βρωμιωμένοι επιβραδυντές καύσης, PFOS / PFOA, βαρέα μέταλλα (Ni, Cd, Cr, Cr(VI), Pb, Cu), ενώ τα αναλυτικά κριτήρια να αναφέρονται στις διαδικασίες παραγωγής των ινών, σε χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στις υγρές διεργασίες, καθώς και κοινωνικά κριτήρια. Άλλα κριτήρια αφορούν στις οργανικές παραγωγές φυσικών ινών ή στις ανακυκλωμένες ίνες.
Ερ. Ποια προϊόντα έχουν οικολογική πιστοποίηση;
Απ. Πρόκειται για κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα φιλικά προς το δέρμα, προϊόντα με οικολογικά κριτήρια για το περιβάλλον, προϊόντα από οργανικές καλλιέργειες. Τα πιο γνωστά σχήματα οικολογικής πιστοποίησης κ/υ προϊόντων είναι το OekoTex® Standard 100 και το Ecolabel, ενώ το GOTS αναφέρεται σε κ/υ προϊόντα από φυσικές ίνες που προέρχονται από οργανικές παραγωγές.
Αξίζει να σημειωθούν εδώ ορισμένα παραδείγματα σχετικά με τις ΠΔΣ. Ο Δήμος Kolding στη Δανία, ενσωματώνει το Ecolabel και άλλα οικολογικά σήματα για τη σύναψη συμβάσεων για προϊόντα που καλύπτονται από τα οικολογικά σήματα, με σημαντική επιτυχία (δεχόμενοι και εναλλακτικά αποδεικτικά συμμόρφωσης). Στην Γαλλία το Γαλλικό Ναυτικό έθεσε πολύ συγκεκριμένες οικολογικές προδιαγραφές για την προμήθεια T-shirt που προορίζονταν για το προσωπικό τους, «πριμοδοτώντας» τα προϊόντα με πράσινες προδιαγραφές με ποσοστό 20% επί των συνολικών κριτηρίων αξιολόγησης.
Επίσης άλλες χώρες έχουν υιοθετήσει Πράσινες Πρακτικές σε κεντρικό επίπεδο, θέτοντας οικολογικά κριτήρια για τα κ/υ προϊόντα που προμηθεύονται ή/και κυκλοφορούν στην εσωτερική αγορά, όπως η Σουηδία και η Γερμανία με την έκδοση Οδηγών που αναφέρονται σαφώς στην μη ύπαρξη συγκεκριμένων ουσιών (πλέον των υποχρεωτικών κριτηρίων του Κανονισμού REACH), η Μεγάλη Βρετανία που ορίζει ότι για τις προμήθειες κ/υ ειδών από Δημόσιους Φορείς πρέπει να αξιολογούνται και τα οικολογικά κριτήρια σε ποσοστό 10-15% της συνολικής αξιολόγησης ή η Νορβηγία που επιπλέον προτρέπει τους καταναλωτές να απαιτούν πληροφορίες για τα προϊόντα που αγοράζουν (ότι αυτά δεν περιέχουν απαγορευμένες ουσίες).
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Φανή Κοτζιά είναι Χημικός Μηχανικός, με μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων. Έχει εργασθεί για χρόνια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ως ερευνήτρια και βοηθός διδάσκουσα και αργότερα ως ελεύθερος επαγγελματίας σε θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος και τοπικής ανάπτυξης καθώς και στην εφαρμογή της Local Agenda 21 σε Δήμους στους τομείς της εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων και των πράσινων προμηθειών. Από το 1997 εργάζεται στην Εταιρεία Τεχνολογικής Ανάπτυξης Κλωστοϋφαντουργίας Ένδυσης και Ινών (ΕΤΑΚΕΙ), ως Υπεύθυνη Ποιότητας, ως Υπεύθυνη Πιστοποίησης Προϊόντων, ως project manager σε ευρωπαϊκά έργα σχετικά με το Περιβάλλον, τη Διοίκηση και Οργάνωση Επιχειρήσεων, τη Διοίκηση και Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού, κ.α. Σήμερα είναι Υπεύθυνη του Τομέα μη Τεχνολογικής Καινοτομίας, Μελετών και Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της ΕΤΑΚΕΙ.