Του Γιώργη Ατσαλάκη*
Η ευημερία της ανθρωπότητας τα τελευταία 200 χρόνια είχε ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση του περιβάλλοντος και τις κλιματικές αλλαγές οι οποίες χρόνο με το χρόνο γίνονται ακόμα πιο έντονες.
Η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αυξάνει, οι πάγοι στους πόλους λιώνουν, τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνονται. Εάν δεν σταματήσουμε να παράγουμε διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα αντιμετωπίσουμε καταστροφικές συνέπειες. Για παράδειγμα εάν λιώσουν οι πάγοι της Γροιλανδίας, το επίπεδο της θάλασσας θα ανέλθει αρκετά μέτρα. Αποτέλεσμα θα είναι να πλημυρίσουν πολλές περιοχές οι οποίες θα γίνουν ακατοίκητες. Άλλες περιοχές θα γίνουν ακατοίκητες λόγω της ξηρασίας. Η ξηρασία και οι πλημμύρες θα δημιουργήσουν ένα μαζικό και απρόβλεπτο κύμα μετανάστευσης.
Μέχρι το 2050 περίπου 10 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα κατοικούν στην γη. Σήμερα το ένα τρίτο των κατοίκων της γης έχουν περιορισμένη πρόσβαση στα βασικά είδη για να ζήσουν (τροφή, νερό, ενέργεια κλπ.). Με τις παρούσες οικονομικές συνθήκες θα είναι πολύ δύσκολο για τα οικονομικά ανεπτυγμένα κράτη να κρατήσουν ή και να αυξήσουν το επίπεδο ευημερίας τους, καθώς θα ανταγωνίζονται με αρκετά δισεκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι και αυτοί προσπαθούν να αυξήσουν την ευημερία τους. Αποτέλεσμα θα είναι να ενταθούν οι συγκρούσεις για πρόσβαση στις φυσικές πηγές και ιδίως στην ενέργεια και στο νερό, οι κλιματικές αλλαγές θα επιταχυνθούν και τα κεκτημένα επίπεδα ευημερίας πολλών χωρών θα απειληθούν σοβαρά.
Για να μπορέσει η ανθρωπότητα να απολαμβάνει στο μέλλον την απαραίτητη ενέργεια και να σταματήσουν οι κλιματικές αλλαγές θα πρέπει να αξιοποιηθεί ο ήλιος, η ηλιακή ακτινοβολία. Μέσα σε διάστημα 6 ωρών οι έρημοι της γης λαμβάνουν περισσότερη ενέργεια από ότι καταναλώνει η ανθρωπότητα σε ένα έτος.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι πως αυτή η ηλιακή ενέργεια θα γίνει οικονομικά ωφέλιμη και θα μεταφερθεί για κατανάλωση;
Την απάντηση έρχεται να την δώσει ένα φιλόδοξο σχέδιο με την ονομασία DESERTEC, το οποίο θα συμβάλει στην επίλυση των παραπάνω προβλημάτων: έλλειψη ενέργειας, νερού και τροφής και μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Ταυτόχρονα προσφέρει νέες δυνατότητες ανάπτυξης τόσο των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών όσο και των λιγότερο ανεπτυγμένων που θα συμμετάσχουν στο σχέδιο.
Μελέτες του Γερμανικού Αεροδιαστημικού Κέντρου (DLR) δείχνουν ότι, εντός 40 ετών, τα ηλιοθερμικά εργοστάσια θα παράγουν περισσότερο από την μισή ενέργεια που θα καταναλώνουν οι χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (EUMENA).
Για να παραχθούν οι σημερινές ετήσιες ανάγκες σε ενέργεια (18.000 TWh) απαιτούνται να τοποθετηθούν σε ερήμους της γης 90.000 τ.μ. ηλιακοί συλλέκτες. Περίπου 20 τ.μ. ερήμου είναι αρκετά για να παράγουν την ενέργεια που καταναλώνει ένα άτομο μέρα νύχτα, χωρίς καθόλου εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Το σχέδιο DESERTEC (βλέπε σχήμα 1) θα δώσει την δυνατότητα σε πολλούς ανθρώπους στον κόσμο να έχουν πρόσβαση στην ηλιακή και στην αιολική ενεργεία από πλούσιες ενεργειακά ερημικές περιοχές. Χρησιμοποιώντας Concentrating Solar-Thermal Power Plants (CSP-Plants) και Ηigh-Voltage Direct Current γραμμές μεταφοράς (HVDC), η ενέργεια μπορεί να μεταφερθεί με απώλειες 3% ανά 1.000 χιλ. Είκοσι εταιρίες, κυρίως γερμανικές, σύστησαν κοινοπραξία για την υλοποίηση του σχεδίου. Το κόστος του σχεδίου ανέρχεται σε 400 δις ευρώ, από τα οποία τα 350 θα διατεθούν για την κατασκευή ηλιοθερμικών σταθμών. Τα υπόλοιπα για την κατασκευή φωτοβολταικών, υδροηλεκτρικών γεωθερμικών και αιολικών σταθμών.
Τα CSP-Plants έχουν το πλεονέκτημα σε σχέση με τα φωτοβολταικά, ότι η ηλιακή θερμότητα μπορεί να αποθηκευτεί φθηνά και αποτελεσματικά ώστε το CSP-Plants να παράγει ενέργεια ακόμα και την νύχτα ή όταν έχει συννεφιά. Επίσης φυσικό αέριο ή βιοκαύσιμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εφεδρικά σε περίπτωση που η ηλιοφάνεια δεν είναι αρκετή.
Αυτή τη στιγμή το κόστος παραγωγής ενέργειας από ηλιοθερμικούς σταθμούς περιλαμβανομένου και του κόστους μεταφοράς μέσω HVDC, κυμαίνεται από 10 – 20 λεπτά ανά κιλοβατώρα ανάλογα με την τοποθεσία, την τεχνολογία που χρησιμοποιείται και την διαχείριση. Το κόστος αυτό θα μειωθεί σημαντικά με την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και τις βελτιώσεις των τεχνολογιών. Εάν υπολογιστούν, το περιβαλλοντικό κόστος και αλλά κρυφά κόστη, είναι πολύ πιθανόν η παραγωγή ενέργεια από τα CSP-Plants να είναι ήδη φθηνότερη από αυτή που παράγεται από τα εργοστάσια άνθρακα και τα πυρηνικά εργοστάσια.
Oι χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (EUMENA), μπορούν να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη από το σχέδιο DESERTEC. Θα μπορούν να προμηθευτούν ενέργεια από ηλιοθερμικούς σταθμούς στις ερήμους, και συμπληρωματικά από αιολικούς και υδροελεκτρικούς σταθμούς. Η παραγωγή και η διανομή ενέργειας θα εκτινάξει την οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας τόσο κατά την περίοδο κατασκευής όσο και κατά την παραγωγή ενέργειας (η κατασκευή ενός ηλιοθερμικού σταθμού απαιτεί περίπου 1.000 εργάτες και μηχανικούς για μια περίοδο 2-3 ετών).
Οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούν να αυξήσουν το ποσοστό της ενέργειας το οποίο παράγεται από ανανεώσιμες πηγές και θα μειώσουν την εξάρτηση από φυσικό αέριο και τον άνθρακα. Αντί για τη μεταφορά ενέργειας να βασίζονται σε μεγάλους αγωγούς, όπως απαιτεί το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, με το DESERTEC θα αυξήσουν την ασφάλεια τους καθώς θα προμηθεύονται ενέργεια από πολλές μεσαίες γραμμές μεταφοράς. Τυχόν ζημιές στους σταθμούς παραγωγής μπορούν να επισκευαστούν πολύ εύκολα.
Η Κρήτη κατέχει τον μεγαλύτερο αριθμό ημερών με ηλιοφάνεια από οποιοδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Ειδικά στην περιοχή του φραγκοκάστελου παρατηρείται η μεγαλύτερη ηλιοφάνεια της Ευρώπης. Με τόση ηλιοφάνεια η Ελλάδα αλλά και ειδικότερα η Κρήτη δεν θα πρέπει να μείνει εκτός του σχεδίου DESERTEC. Τα παραπάνω οφέλη θα μπορέσει να τα αποκτήσει και η Κρήτη εάν θα καταφέρει να συμπεριληφθεί στο σχέδιο DESERTEC. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες από το κράτος και άλλους αναπτυξιακούς και ενεργειακούς φορείς.
*Ατσαλάκης Γιώργος PhD
Πρόεδρος του Παραρτήματος
ΑΧΕΠΑ Κύδων – Κρήτης HG-06
και Διδάσκων Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Πηγή 7ο Τεύχος Ην-Ων