Του Γιώργου Νούλα*
- Άξονες Ανάπτυξης των Νησιών
· Το Θεσμικό Πλαίσιο Προβλήματα Προτάσεις
Η Ναυτιλία και ο Τουρισμός είναι γνωστό ότι είναι οι βασικότεροι συντελεστές διαμόρφωσης του Εθνικού εισοδήματος της χώρας.
Κύρια χαρακτηριστικά της επιχειρηματικής δράσης στους τομείς αυτής είναι ο παγκοσμιοποιημένος χαρακτήρας τους και ως αποτέλεσμα της παγκοσμιότητας αυτής ο σκληρός ανταγωνισμός στον οποίον είναι συνεχώς εκτεθειμένοι οι επιχειρηματικοί φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ναυτιλίας, και του Τουρισμού.
Είναι γεγονός πάντως ότι οι Έλληνες ως κατ’ εξοχήν ναυτικός λαός έχουν μακράν πείρα των συνθηκών και των προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζουν εκάστοτε ο τομέας της Ναυτιλίας και του Τουρισμού. Με όπλο δε την πείρα αυτή και την παράδοση κατορθώνουν να προσαρμόζονται έγκαιρα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες και να διατηρούν την κυρίαρχη θέση μέσα στο διεθνή χώρο.
Η οικονομική δραστηριότητα στον ελληνικό νησιωτικό χώρο επικεντρώνεται στον τουρισμό .Η υπέρμετρη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας είχε ως αποτέλεσμα:
-Την άνιση κατανομή του τουριστικού ρεύματος μεταξύ των νησιών και της ηπειρωτικής Ελλάδας (το 63% των ξενοδοχειακών μονάδων και εστιατορίων συγκεντρώνεται στα νησιά του Αιγαίου).
-Την εγκατάλειψη δραστηριοτήτων συνδεδεμένων με την παραγωγή και την μεταποίηση.
Στον πρωτογενή τομέα σύμφωνα με έρευνα της Eurostat για τα ελληνικά νησιά, η ενασχόληση του νησιωτικού πληθυσμού με τον πρωτογενή τομέα παρουσιάζει μια σταθερή καθοδική πορεία από το 1961 με λιγοστές ανακάμψεις τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα στο νησιωτικό χώρο σε νέες βάσεις, ευνοείται από τις νέες ιδεολογικές τάσεις (καλλιέργειας βιολογικών προϊόντων, φυσικής διατροφής και αγροτουρισμού), που τείνουν να κυριαρχήσουν στον ευρωπαϊκό χώρο. Οι παράγοντες που λειτουργούν κατασταλτικά στην ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα είναι:
· Ο μικρός κλήρος
· Οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι
· Η γήρανση του πληθυσμού στο νησιωτικό χώρο
· Η μειωμένη ανταγωνιστικότητα των προϊόντων λόγω αυξημένου κόστους παραγωγής και μεταφοράς.
Στον δευτερογενή τομέα στον ελληνικό νησιωτικό χώρο λειτουργεί σήμερα ένας σημαντικός πυρήνας μικρομεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων, που μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας καλύπτοντας ένα μέρος του ενεργού πληθυσμού αξιοποιώντας παράλληλα τους τοπικούς διαθέσιμους πόρους.
Η δραστηριότητα των περισσότερων μεταποιητικών και βιοτεχνικών επιχειρήσεων εντοπίζεται στα προϊόντα εκείνα που σχετίζονται με την τοπική παράδοση και τον πρωτογενή τομέα.
Στον τριτογενή τομέα την τελευταία πεντηκονταετία ο ελληνικός νησιωτικός χώρος διατηρείται σταθερά στις πρώτες θέσεις των προτιμήσεων των επισκεπτών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο παγκόσμιος και ενδοευρωπαϊκός ανταγωνισμός εντείνεται και τα περιθώρια μεγέθυνσης του ελληνικού μεριδίου στενεύουν, ο τομέας των υπηρεσιών θα πρέπει να προσαρμοστεί άμεσα στα νέα δεδομένα και τάσεις που επικρατούν στην παγκόσμια τουριστική αγορά διατηρώντας παράλληλα τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα.
Βασική επιδίωξη των επιχειρήσεων που εμπλέκονται στην τουριστική δραστηριότητα είναι η αναθεώρηση των υφιστάμενων πολιτικών και πρακτικών και ο προσανατολισμός:
· Στην ανάδειξη της πολιτιστικής και οικολογικής διάστασης του τουρισμού.
· Στην ενίσχυση των επενδύσεων ποιοτικού και τεχνολογικού εκσυγχρονισμού.
· Στην αποτελεσματική ενίσχυση και προώθηση και προβολή των εξειδικευμένων υπηρεσιών.
· Στην τυποποίηση της ποιότητας των συμπληρωματικών υπηρεσιών.
Ιδιαίτερα για τα Ιόνια νησιά πρέπει να γίνει πρώτη προτεραιότητα η τουριστική ανάπτυξη γιατί το μέγεθος της τουριστικής αγοράς απαιτεί στροφή προς αναβάθμιση , και να δοθεί βάρος στις ειδικές μορφές τουρισμού.
Παρά το γεγονός όμως ότι η Ελληνόκτητη Εμπορική Ναυτιλία εξακολουθεί να κατέχει την πρώτη θέση και συνεχώς να αναπτύσσεται στο πλαίσιο της παγκόσμιας Εμπορικής ναυτιλίας, εν τούτοις η συμμετοχή της στην ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας δεν ακολουθεί τους ίδιους ρυθμούς, με συνέπεια τόσο ο τομέας της απασχόλησης στο ναυτικό επάγγελμα όσο και ο κατασκευαστικός τομέας να αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα.
Μέτρα για το ακτοπλοϊκό πρόβλημα
Οι εξελίξεις στην επιβατηγό ναυτιλία οδήγησαν σε μία μεγάλη, αλλά ασταθή όσο και σήμερα, αλλοπρόσαλλη ανάπτυξη.
Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά τα δύο τελευταία έτη οι καθυστερήσεις σε σύγκριση με παλαιότερες περιόδους μειώθηκαν ενώ ο όγκος της μεταφοράς προσώπων αυξήθηκε σε σημαντικά ποσοστά.
Η δημιουργία προβλημάτων στον ακτοπλοϊκό χώρο είναι απόρροια και άλλων παραγόντων, όπως:
α) Ο Γεωφυσικός, με το ανάπτυγμα της εθνικής ακτογραμμής να αντιπροσωπεύει το 1/4 του μήκους του Ισημερινού.
β) η εποχικότητα της ζήτησης ή άλλως γνωστός ως κλιματολογικός παράγων, ο οποίος διοχετεύει ογκώδη κίνηση προς τα νησιά μόνο το καλοκαίρι, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο η κίνηση αγγίζει το σημείο της επιχειρηματικής απραξίας.
Εν όψει της ανάγκης απόσυρσης από την ακτοπλοΐα κατά τα προσεχή έτη ενός μεγάλου αριθμού πλοίων, ως βασική προϋπόθεση για την βελτίωση των συγκοινωνιών στον νησιώτικο χώρο και της ανταγωνιστικότητας του θαλάσσιου τουρισμού προβάλλει η ανάγκη της ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου, η οποία όμως δεν είναι εφικτή αν το επιχειρηματικό περιβάλλον δεν είναι ελκυστικό. Όσο υφίσταται όμως η ισχύουσα νομοθεσία που περιορίζει την ελεύθερη εκμετάλλευση των πλοίων, το αποτέλεσμα θα είναι να υπάρχει απροθυμία για νέες επενδύσεις τόσο από Έλληνες επιχειρηματίες όσο και από αλλοδαπούς.
Η ανάγκη ανανέωσης δεν υπαγορεύεται .μόνο από .την .νομοθεσία, αλλά κυρίως από τη ζήτηση για ποιοτικές υπηρεσίες προς το επιβατικό κοινό. Στα πλαίσια αυτά οι εφοπλιστές προτάσσουν ως πρωτεύον ζήτημα το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις εσωτερικές θαλάσσιες συγκοινωνίες. Πρέπει ως εκ τούτου η κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις της. Δηλαδή, αν θα προχωρήσει στην εφαρμογή πλήρους και ουσιαστικής απελευθέρωσης της ακτοπλοϊκής αγοράς – όπως αξιώνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση – ή αν θα διατηρήσει τον κρατικό παρεμβατισμό στις θαλάσσιες συγκοινωνίες. Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζει κανείς αν θα πρέπει να πουλήσει ή να αγοράσει πλοίο και τι τύπου. Θα υπάρχουν όρια ηλικίας; θα καταργηθούν; Θα υπάρχει απελευθέρωση ναύλων; Θα καταργηθούν οι εγγυητικές επιστολές για τη δρομολόγηση πλοίου; Αυτά και άλλα ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν και μάλιστα γρήγορα ώστε να προχωρήσουν τα όποια επενδυτικά σχέδια των εταιριών. Επομένως, όταν η αγορά δεν γνωρίζει τι να κάνει ακόμη σε απλούστερα ζητήματα όπως η αγοροπωλησία πλοίου, οι διαδικασίες ίδρυσης ακτοπλοϊκής εταιρίας λαϊκής βάσης, καθώς επίσης και ο τρόπος με τον οποίον οι τοπικές οικονομίες θα επενδύσουν τις οικονομίες τους στον εφοπλιστικό κλάδο.
Αν θέλουμε επιγραμματικά να θέσουμε ως συμπέρασμα τις λέξεις -κλειδιά για την ακτοπλοΐα στην νησιωτική Ελλάδα, θα πρέπει να σημειώσουμε τα εξής:
1. Άρση του cabotage (σύμφωνα και με τις πρόσφατες εξαγγελίες του Πρωθυπουργού κ Καραμανλή) και δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού.
2. Δημιουργία νέου σύγχρονου και ρεαλιστικού νομικού πλαισίου απαλλαγμένου από στρεβλώσει; της αγοράς και μικροσυμφέροντα πλοιοκτητών.
3. Δημιουργία μηχανισμών ελέγχου επιβολής τιμών) ασφάλειας πλοίων και ακτοπλοΐας.
4. Αναβάθμιση λιμενικών υποδομών για τη δρομολόγηση μεγαλύτερων, γρηγορότερων και πιο αξιόπιστων πλοίων.
5. Επαναπροσδιορισμός αδειών δρομολόγησης άγονων γραμμών με αναθεώρηση επιδοτήσεων.
6. Δημιουργία .κεντρικών θαλάσσιων αξόνων μεταφοράς επιβατών και περιφερειακών.
7. Προσαρμογή στα νέα πετρελαϊκά και διεθνή δεδομένα.
8. Επιδοτήσεις και κίνητρα για νέα πλοία γρήγορα αξιόπλοα και ασφαλή.
9. Αντισταθμιστική δρομολόγηση κεντρικών θαλάσσιων αξόνων μεταφοράς με ταυτόχρονη ευθύνη εκτέλεσης δρομολογίου περιφερειακού θαλάσσιου άξονα.
10. Ένταξη στο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) της χώρας των κεντρικών και περιφερειακών αξόνων μεταφοράς επιβατών.
11. Ευέλικτη θεσμική και επιχειρησιακή σύνδεση των κεντρικών τακτικών θαλάσσιων γραμμών (αξόνων) με τις περιφερειακές τακτικές θαλάσσιες γραμμές (άξονες).
Παράλληλα με την προώθηση των μέτρων αυτών επιβάλλεται η εκπόνηση σχετικών μελετών σχετικά με την αναδιοργάνωση των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών με σκοπό την δημιουργία νέων ακτοπλοϊκών γραμμών κορμού (κατά το πρότυπο των χερσαίων λεωφορειακών γραμμών) προς βασικούς κύριους προορισμούς με μεγάλα ταχύπλοα και νέας τεχνολογίας σκάφη ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να δημιουργηθούν η όπου υπάρχουν να βελτιωθούν οι Τοπικές Περιφερειακές Γραμμές, με μικρότερα, ευέλικτα και μικρού βυθίσματος Πλοία, κατάλληλα όμως για τους μικρούς και αβαθείς Λιμένες πολλών Νησιών μας.
Εξυπακούεται όμως ότι, ένα παρόμοιο Ακτοπλοϊκό Σύστημα πρέπει να έχει Αξιόπιστη Υποστήριξη πάσης Φύσεως (δηλαδή, άρτια Τεχνική Εξυπηρέτηση Μέσων και Υποδομών, πλήρη Μηχανοργάνωση σε όλες τις φάσεις, σωστή εκπαίδευση του Πολιτικού και ναυτικού Προσωπικού, κλπ.), ώστε να επιτευχθεί συνέπεια Ανταποκρίσεων Πλοίων και ικανοποίηση Επιβατών.
Είναι γεγονός ότι, μέχρι το έτος 2007 η έστω μέχρι το 2008 , το 50% του Ακτοπλοϊκού μας Στόλου πρέπει να αποσυρθεί, δηλαδή, 35-40 Πλοία, συμβατικά επιβατηγά η και επιβατηγά Οχηματαγωγά της Ακτοπλοΐας μας, θα πρέπει να αποσυρθούν από την ενεργό δράση, λόγω συμπληρώσεως του προβλεπόμενου σήμερα ορίου ηλικίας των τριάντα ετών(30ετια). Ανεξάρτητα πάντως από τα μέτρα τα οποία τελικά θα υιοθετηθούν ως προς το θέμα αυτό γεγονός είναι ότι ,απαιτείται άμεση ανανέωση του Ακτοπλοϊκού μας Στόλου. Δίδεται ως εκ τούτου η ευκαιρία στη Κυβέρνηση να προχωρήσει στο πρόγραμμα αυτό το οποίο θα ενεργοποιήσει άμεσα τις Παραγωγικές Δυνάμεις της Χώρας και θα μειώσει δραστικά την κατά Τόπους Ανεργία. Για τον σκοπό αυτό είναι απαραίτητο να μελετηθεί το πλαίσιο και ο τρόπος υιοθέτησης ελκυστικών κινήτρων για την προσέλκυση επενδύσεων στον τομέα αυτόν. Στα πλαίσια αυτά είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν και οι πόροι του Κ.Π.Σ τους οποίους όπως προκύπτει από το παρελθόν, δύσκολα μπορούμε να αναλώσουμε κατά άλλον τρόπο. Αν δεν προωθηθούν έγκαιρα τα μέτρα αυτά είναι βέβαιο ότι μετά την απελευθέρωση της αγοράς στην ακτοπλοΐα το ήδη οξυμένο πρόβλημα της ανεργίας των ναυτικών θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση των προτάσεων αυτών είναι η προώθηση επειγόντως, του καταλλήλου νομοθετικού πλαισίου, το οποίο θα δημιουργεί σύγχρονες συνθήκες λειτουργίας τόσο στον τομέα της ακτοπλοΐας όσο και στον τομέα του Τουρισμού-
Αναγκαίο επίσης κρίνεται η λήψη των αναγκαίων μέτρων για την βελτίωση των υποδομών Ελλιμενισμού και εξυπηρέτησης των πλοίων, κυρίως στα λιμάνια των νησιωτικών περιοχών, ώστε να προσαρμοσθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις λειτουργίας των ναυτιλιακών επιχειρήσεων και του Τουρισμού εν γένει.
* Δικηγόρος – ∆ιεθνολόγος, αναπληρωτής βουλευτής Β΄ Αθηνών
και μέλος της ΥΕΣΚΕ της Ν.∆