Οι Πρώτες Κυρίες
Το 70% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακος (CO2) το εκπέμπει η βιομηχανική δραστηριότητα της Βορείου Αμερικής και της Ευρώπης υπογράμμισε σε συνέντευξη στο «Ην-Ων» η πρόεδρος της ActionAid Ελλάδος κ. Αλεξάνδρα Μητσοτάκη.
Ερ. Η περιβαλλοντολογική καταστροφή που έχει δημιουργηθεί από τον ανθρώπινο παράγοντα, πόσο έχει συμβάλλει στην αύξηση της φτώχειας αλλά και σε νέες μορφές ασθενειών;
Απ. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι ήδη σε ραγδαία εξέλιξη. Και θα έπρεπε να θυμόμαστε ότι οι φτωχές χώρες και κυρίως οι ευάλωτοι κάτοικοί τους έχουν τη μικρότερη ευθύνη για τις συνέπειες της αλλαγής του κλίματος. Και όμως, είναι εκείνοι και οι ζωές τους που πλήττονται καθημερινά. Το πιο σημαντικό ίσως είναι, πως σχεδόν κανείς τους δεν είναι σε θέση να αντιδράσει αποτελεσματικά και όχι μόνοι τους.
Η βιομηχανική δραστηριότητα της Βορείου Αμερικής και της Ευρώπης ευθύνεται για περίπου το 70% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ενώ όλες οι αναπτυσσόμενες χώρες μαζί για λιγότερο από το ¼ των ζημιογόνων εκπομπών.
Η παραγωγή τροφής, οι πηγές νερού, η δημόσια υγεία και η εύθραυστη ζωή των φτωχών ανθρώπων συνεχώς επιδεινώνεται. Η συνεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας απειλεί να ανατρέψει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, καθιστώντας το Στόχο της Χιλιετίας για τη μείωση της φτώχειας στο μισό έως το 2015, σχεδόν ανέφικτο. Η φτώχεια γεννά ανασφάλεια και ενισχύει την ευπάθεια των χωρών αυτών, μειώνοντας την ικανότητα των ανθρώπων που ζουν εκεί να ανταπεξέλθουν και να προσαρμοστούν.
Φανταστείτε τι αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι στην ήδη πολύ σκληρή καθημερινότητά τους. Το να ξεφύγουν από τη φτώχεια γίνεται όλο και περισσότερο μια πρόκληση για αυτούς τους πληθυσμούς.
Εκτιμάται ότι μέσα στα επόμενα χρόνια η αλλαγή του κλίματος θα εντείνει ακόμα περισσότερο την ευπάθεια των φτωχών που ζουν στις πόλεις της Αφρικής.
Οι περιβαλλοντολογικοί πρόσφυγες από περιοχές που έχουν επηρεαστεί από την αλλαγή του κλίματος διογκώνουν το ήδη υψηλό ποσοστό μετανάστευσης από αγροτικές περιοχές σε αστικές σε πολλές περιοχές της Ηπείρου.
Αυτή η μετανάστευση όμως δεν θα περιοριστεί στις Αφρικανικές πόλεις αλλά αναμένεται να εξαπλωθεί και να επηρεάσει όλους μας. Η τάση αυτή θα ενταθεί πολύ γρήγορα δεδομένου ότι η ξηρασία, οι πλημμύρες και πολλά άλλα ακραία φαινόμενα αυξάνονται και γίνονται όλο και πιο απρόβλεπτα. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2030, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Αφρικής θα ζει σε αστικές περιοχές φέρνοντας αλλαγές που θα επηρεάσουν την οικονομία και τις κοινωνικές δομές, με τρόπους και σε βαθμό που δεν μπορούν ακόμα να εκτιμηθούν με ακρίβεια.
Οι πλημμύρες για παράδειγμα είναι πιο καταστροφικές απ’ όσο νομίζουμε. Δεν διευκολύνουν μόνο τη μαζική εξάπλωση ασθενειών από τα λιμνάζοντα νερά, αλλά διακόπτουν τη λειτουργία των σχολείων και καταστρέφουν ζωές, βασικές υποδομές και αγαθά, επηρεάζοντας εύθραυστους παράγοντες που σχετίζονται με το εισόδημα των χωρών αυτών. Μόνο το 2007, οι πλημμύρες – που εντάθηκαν λόγω της αλλαγής του κλίματος – είχαν σαν συνέπεια 12 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ινδία και 25 εκατομμύρια στο Μπαγκλαντές, να μείνουν άστεγοι και αβοήθητοι.
Είναι σίγουρο, ότι οι πληθυσμοί που μεταναστεύουν στις πόλεις θα επιβαρύνουν τις ήδη εύθραυστες υποδομές και κατά συνέπεια θα επιβραδύνουν την ήδη αργή ανάπτυξη. Μια επιπλέον επιβράδυνση στην ανάπτυξη των χωρών αυτών θα αυξήσει το επίπεδο της φτώχειας και θα βυθίσει τους ανθρώπους και τις κυβερνήσεις σε ακόμα μεγαλύτερα χρέη. Οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες επιπλέον, θα προστεθούν στις ήδη επιβαρυμένες αστικές δραστηριότητες και η αστικοποίηση αυτή θα επιδεινώσει με τη σειρά της τις πλημμύρες και τα όποια φαινόμενα που πλήττουν συχνότερα αυτές τις περιοχές του κόσμου. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Όσο περισσότεροι άνθρωποι συνωστίζονται στις πόλεις, οι συνέπειες εντείνονται. Για παράδειγμα, ακόμη και μέτριας εντάσεως καταιγίδες θα ανεβάζουν σημαντικά τη στάθμη των ποταμών και όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα υποφέρουν.
Όπως καταλαβαίνετε, αυτές οι κοινότητες δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν ούτε στις βασικές τους ανάγκες, πόσο μάλλον σε ακραία καιρικά φαινόμενα που όλο και εντείνονται. Η μάχη για να ξεφύγουν από τη φτώχεια υποδαυλίζεται κυρίως από τις δραστηριότητες των ανεπτυγμένων χωρών. Η αδικία είναι εμφανής για μια ακόμη φορά και η ActionAid γνωρίζει ότι η καταπολέμηση της φτώχειας σημαίνει ότι πρέπει να δουλέψουμε μαζί ενάντια στη κλιματική αλλαγή.
Ερ. Με ποιους τρόπους η Actionaid έχει βοηθήσει τις παραπάνω περιοχές και τους κατοίκους της;
Απ. Η κλιματική αλλαγή είναι μια πολύ μεγάλη πρόκληση για όλους μας. Σε χώρες όπου η διαβίωση των πληθυσμών εξαρτάται από τη γη, το νερό και τις φυσικές πηγές, οι αλλαγές αυτές έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη δυνατότητα των φτωχών να συνεχίσουν ομαλά τις αγροτικές τους εργασίες και επομένως επηρεάζουν στην πρόσβαση τους σε τροφή. Στο Μαλάουι για παράδειγμα οι βροχές που κάποτε ξεκινούσαν τον Οκτώβριο, τώρα δεν ξεκινούν πριν το Δεκέμβριο με συνέπεια να ξηραίνονται οι σοδειές πριν τη συγκομιδή. Η ActionAid βοηθά τους μικροκαλλιεργητές να προσαρμοστούν στη μικρότερης διάρκειας εποχή, φυτεύοντας σπόρους πιο προσαρμοσμένους στις κλιματικές αλλαγές που μεγαλώνουν πιο γρήγορα.
Για τις φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες, το να διατηρήσουν την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως τώρα είναι αυτό καθ’ εαυτό μια πρόκληση. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις 13 έκτακτες εκκλήσεις που έγιναν από τα Ηνωμένα Έθνη το 2007, 12 -αριθμός ρεκόρ- σχετίζονται με ακραία καιρικά φαινόμενα.
Στην ActionAid πιστεύουμε ότι αυτό δεν είναι απλά μια σύμπτωση. Είναι πια εμφανές ότι η προσπάθειά μας θα πρέπει να κατευθύνεται και στην προστασία των ανθρώπινων ζωών και στη διατήρηση των υποδομών που απειλούν να καταστρέψουν οι κλιματικές αλλαγές. Ο προληπτικός σχεδιασμός και η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελούν το κλειδί για να βοηθήσουμε τις φτωχές χώρες να αντιμετωπίσουν τις επικείμενες αλλαγές.
Η ActionAid δουλεύει με τοπικές κοινότητες και τις βοηθάει να διαχειρίζονται καλύτερα το δικό τους περιβάλλον ώστε να μειώσουν τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών. Σε πολλές χώρες του κόσμου, η ActionAid χρησιμοποιεί μια τεχνική που ονομάζεται Συμμετοχική Ανάλυση Ευπάθειας ώστε να διευκολύνει τις κοινότητες να εντοπίσουν τους τοπικούς κινδύνους και να δράσουν για την προστασία τους πριν από τις καταστροφές. Δουλεύουμε με τις τοπικές κυβερνήσεις για να αναπτύξουμε μαζί πιο αποτελεσματικό προληπτικό σχεδιασμό αλλά και σχέδια αντιμετώπισης καταστροφών. Ένα από τα προγράμματά μας, που ονομάζεται ‘‘Μείωση Κινδύνων από Καταστροφές’’ δίνει έμφαση στην πρόληψη, τον περιορισμό των συνεπειών και την ετοιμότητα σε φυσικές καταστροφές. Καταφέραμε να σώσουμε εκατοντάδες ζωές ενημερώνοντας για το πώς να αντιδράσουν σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως ο σεισμός ή η πλημμύρα. Δουλεύουμε επίσης με εθνικές και διεθνείς οργανώσεις για τη διαχείριση κρίσεων ώστε να μειώσουμε τις επιπτώσεις από τα ακραία αυτά φαινόμενα.
Σε διεθνές επίπεδο, πιέζουμε για να φέρουμε αλλαγές στις πολιτικές και στρατηγικές που επιδεινώνουν τις κλιματικές αλλαγές και τις συνέπειές τους. Όλα αυτά γιατί πιστεύουμε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα σε μια ασφαλή και αξιοπρεπή ζωή. Σε μια ζωή που δεν θα απειλείται από καταστρεπτικά φαινόμενα που μπορούν να προβλεφθούν και οι συνέπειές τους να περιοριστούν.
Ερ. Με ποιο τρόπο παρεμβαίνει η Actionaid στην προστασία του περιβάλλοντος από φυσικές καταστροφές;
Απ. Χωρίς επαρκή νομοθεσία για τη διασφάλιση των φυσικών πηγών πλούτου από την καταστροφική εκμετάλλευση, η επιδείνωση του περιβάλλοντος είναι δεδομένη και οι ακραίες φυσικές καταστροφές θα γίνουν όλο και περισσότερο μέρος της καθημερινότητάς μας. Εκτός αν όλοι κάνουμε κάτι για να το αλλάξουμε αυτό. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, δίκτυα, συνομοσπονδίες και πολίτες δουλεύουν μαζί για να αντιμετωπίσουν αυτή τη σκληρή πραγματικότητα. Η ActionAid συμμετέχει σε διεθνή κινήματα και εκστρατείες όπως η εκστρατεία Stop Climate Chaos που επικεντρώνεται στην άσκηση πίεσης στα κέντρα λήψης αποφάσεων και τα παροτρύνει να αλλάξουν τακτική και να κατευθύνουν τις κινήσεις τους προς ένα σχέδιο που να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την απειλή από τις κλιματικές αλλαγές.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό της ActionAid Κένυα που σε συνεργασία με το Τμήμα Δασών και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, εκπαιδεύει κατοίκους των κοινοτήτων για την ανάγκη να διατηρήσουν το περιβάλλον και το πώς να χρησιμοποιήσουν τις πηγές με ένα πιο βιώσιμο τρόπο.
Η άσκηση πίεσης και η συμμετοχή σε διεθνείς εκστρατείες, η εκμάθηση εναλλακτικών μεθόδων καλλιέργειας σε χιλιάδες αγρότες, προγράμματα βιώσιμης ανάπτυξης που καλύπτουν τις τοπικές ανάγκες, εκστρατείες ενημέρωσης, προληπτικός σχεδιασμός που επικεντρώνεται στη σωστή εκμετάλλευση των πηγών και διατήρηση του φυσικού πλούτου, είναι μόνο μερικές από τις προτεραιότητες της ActionAid σε σχέση με το περιβάλλον.
Ερ. Ποιες είναι οι μελέτες της Actionaid για την προστασία του περιβάλλοντος και του ανθρώπινου δυναμικού;
Απ. Η ActionAid έχει δημοσιεύσει μια σειρά από εκθέσεις για τις κλιματικές αλλαγές όπως η «Climate change, urban flooding and the rights of the urban poor in Africa», «Unjust waters» και σε συνεργασία με ένα δίκτυο Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, μια σειρά από εκθέσεις που ονομάζεται «Up in Smoke» και περιγράφει τον αντίκτυπο των κλιματικών αλλαγών σε διάφορες χώρες του κόσμου.
Στόχος αυτών των εκθέσεων είναι να εντοπιστούν τα προβλήματα και να προταθούν λύσεις για προληπτική και κατασταλτική δράση.
Ερ. Με ποιους φορείς συνεργάζεται η ActionAid για την προστασία του υδάτινου πλούτου;
Απ. H ActionAid πιστεύει ότι η ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι βιώσιμη αν το ρίσκο από τις καταστροφές για τους πληθυσμούς δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αυτό σημαίνει να λάβουμε μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένου και του νερού. Γι αυτό το λόγο η ActionAid δουλεύει μαζί με τους φτωχούς, με διεθνείς οργανώσεις, άλλες ΜΚΟ, διεθνή Πανεπιστήμια και Ιδρύματα ώστε να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες για τους ανθρώπους στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Αρκετές εταιρείες στα πλαίσια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης προσπαθούν να δώσουν κάτι πίσω στον υπόλοιπο κόσμο, όπως το ελληνικό εμφιαλωμένο νερό Ζαγόρι που χρηματοδότησε ένα πρόγραμμα νερού της ActionAid για την παροχή καθαρού πόσιμου νερού σε μια ολόκληρη κοινότητα στην Κένυα.
Άλλες εταιρείες όμως, εκμεταλλεύονται τα δικαιώματα των φτωχών όπως η εταιρεία παραγωγής πλατίνας Angloplat που βρέθηκε, από ανάλυση που διεξήχθη μετά από παρέμβαση της ActionAid και πραγματοποιήθηκε από ανεξάρτητους ειδικούς επιστήμονες, να μολύνει το νερό στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στα ορυχεία της στη Ν. Αφρική. Η ActionAid παρότρυνε την κυβέρνηση να δράση άμεσα για να διασφαλίσει ότι όλα τα γύρω χωριά θα έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και παρότρυνε την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να ερευνήσει το ζήτημα.
Η ActionAid θα συνεχίσει να δουλεύει με τη διεθνή κοινότητα σε καίρια ζητήματα που επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη ζωή των φτωχών. Η καταπολέμηση της φτώχειας είναι ένα σύνθετο θέμα και απαιτείται η συλλογική προσπάθεια σε πολλούς τομείς. Ο κοινός μας στόχος είναι η μείωση της φτώχειας στο μισό και ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να δουλέψουμε «μαζί».