Του Μανώλη Τσαγκατάκη*
Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας σχήματος καστάνου και εκκρίνει υγρό απαραίτητο για να είναι γόνιμο το σπέρμα. Εντοπίζεται κάτω από την ουροδόχο κύστη περιβάλλοντας τμήμα της ουρήθρας των ανδρών. Επειδή βρίσκεται μπροστά από το ορθό, η οπίσθεια επιφάνειά του μπορεί να ψηλαφηθεί με δακτυλική εξέταση δια του ορθού. Τα συνηθέστερα προβλήματα που προκύπτουν στην υγεία των ανδρών από τον προστάτη είναι η καλοήθης υπερτροφία του προστάτη, η προστατίτιδα και ο καρκίνος.
Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί το συχνότερο καρκίνο στον άνδρα και είναι η δεύτερη αιτία θανάτου λόγω καρκίνου στους άνδρες μετά από τον καρκίνο των πνευμόνων. Αναφέρεται ότι κάθε χρόνο ο καρκίνος προσβάλλει περίπου 250.000 Αμερικανούς από τους οποίους οι 27.000 πεθαίνουν ετησίως. Ο καρκίνος του προστάτη διαφέρει από τους άλλους καρκίνους στο γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός ανδρών, κυρίως μεγάλης ηλικίας, μπορεί να έχουν ένα σιωπηλό καρκίνο χωρίς συμπτώματα, που δεν εξελίσσεται μέχρι το πέρας της ζωής τους (πεθαίνουν από άλλη αιτία). Σύμφωνα με στοιχεία από το National Cancer Institute, υπολογίζεται ότι περίπου 20% των ανδρών, θα προσβληθούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους από καρκίνο προστάτη και μόνο το 3% των ανδρών θα αποβιώσουν λόγω της νόσου. Είναι βέβαιο ότι η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη και τα σύγχρονα θεραπευτικά όπλα, έχουν συμβάλει στη μείωση της θνησιμότητας εξαιτίας της πάθησης.
Οι αιτίες και οι κίνδυνοι που συνδέονται με τον καρκίνο του προστάτου αποτελούν αντικείμενο εντατικής έρευνας με στόχο την ανακάλυψη και την εφαρμογή αποτελεσματικών τρόπων πρόληψης της ασθένειας. Ο καρκίνος του προστάτη μέχρι σήμερα φαίνεται να είναι σπάνιος σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 40 ετών, ενώ αυξάνεται εντυπωσιακά μετά τα πενήντα. Η εμφάνιση της νόσου στην Ιαπωνία και τη νοτιοανατολική Ασία είναι χαμηλή, αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση όπως στη βόρεια Αμερική και Ευρώπη, που πιθανόν να είναι αποτέλεσμα αλλαγής διαιτητικών συνηθειών (δυτικού τύπου) χωρίς να αποκλείονται περιβαντολλογικοί παράγοντες. Επίσης, οι γενετικοί παράγοντες φαίνεται να συνδέονται με τη νόσο, όταν άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνο προστάτη έχουν 2 έως έντεκα φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου.
Η συχνότητα της νόσου είναι μεγαλύτερη σε άτομα που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα κορεσμένου λίπους, ενώ αντίθετα η κατανάλωση της σόγιας θεωρείται προστατευτικός παράγοντας. Ο προστατευτικός ρόλος της σόγιας αποδίδεται σε δύο ουσίες – παράγωγα, την genistein και daidzein, που ενεργούν ως οιστρογόνα και αναστέλλουν την ανάπτυξη του καρκίνου.
Επίσης, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η κατανάλωση του πράσινου τσαγιού ή της αντιοξειδωτικής ουσίας της λυκοπένης (κύριο συστατικό ώριμης ντομάτας, καρπουζιού, ροζ γκρέιπφρουτ) και του σεληνίου (ιχνοστοιχείο πλούσιο σε φιστίκια, καρύδια, ρύζι, τόνο) βοηθάει στη μείωση του κίνδυνου εκδήλωσης του καρκίνου. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των ανωτέρων ουσιών βοηθούν στο να αποτραπεί η καταστροφή των κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες που είναι φυσικά παραπροϊόντα του μεταβολισμού του οξυγόνου με αποτέλεσμα να προστατεύονται τα κύτταρα από τους μηχανισμούς γένεσης καρκινικών κυττάρων. Με την αύξηση της ηλικίας στους άνδρες, τα επίπεδα σεληνίου στον οργανισμό μειώνονται ενώ ταυτόχρονα η συχνότητα του καρκίνου προστάτη αυξάνεται.
Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν μειωμένη πιθανότητα καρκίνου του προστάτη μέχρι και 40% σε άτομα με μεγάλη κατανάλωση ντομάτας (10 μερίδες ντομάτας την εβδομάδα ωμής, μαγειρεμένης ή ως σάλτσα) και μέχρι 63% με αύξηση της πρόσληξης του σεληνίου με τη διατροφή.
Αναφέρεται ότι ο κίνδυνος για καρκίνο του προστάτη είναι μεγαλύτερος.σε άνδρες με χαμηλή κατανάλωση ψαριών. Η πιθανή εξήγηση για το γεγονός αυτό είναι ότι τα λιπαρά οξέα τύπου ωμέγα 3 που περιέχονται στα ψάρια, προστατεύουν από μηχανισμούς που οδηγούν στη γένεση καρκινικών κυττάρων.
Επίσης, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων που είναι η κυριότερη πηγή ασβεστίου και βιταμίνης D, έχει συσχετισθεί με χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. Τελευταία διερευνάται το ενδεχόμενο αύξηση συχνότητας της νόσου λόγω μη έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία από τα ηλικιωμένα άτομα και των μειωμένων ποσοτήτων σε βιταμίνη D, αφού η υπεριώδης ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για την παραγωγή της βιταμίνης αυτής στον ανθρώπινο οργανισμό.
Δυστυχώς δεν υπάρχει απλός τρόπος για την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη. Οι περισσότεροι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο προσβολής των ανδρών από καρκίνο του προστάτη δεν μπορούν να επηρεαστούν. Η αύξηση της ηλικίας, το οικογενειακό ιστορικό και η εθνική προέλευση ενώ αυξάνουν τον κίνδυνο για τη νόσο, εντούτοις δεν μπορούν να επηρεαστούν για σκοπούς πρόληψης. Αντίθετα όμως υπάρχουν και παράγοντες που είναι δυνατόν να τροποποιηθούν με στόχο τη μείωση του κινδύνου προσβολής από τον καρκίνο. Είναι όμως πολύ πιθανό ότι η σωστή διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο προστάτη σε πολλούς άνδρες.
*Χειρουργός – Ουρολόγος l Διδάκτωρ Παν / μίου Αθηνών l Αν. Διευθυντής Νοσοκομείου «Η ΕΛ. ΠΙΣ»
Πηγή 1ο τεύχος Ην-Ων