Το σημαντικότερο φαράγγι της Ελλάδας. «Ένας είναι ο φάραγγας! όλα τα άλλα είναι φαράγγια!», διακηρύσσει ο σφακιανός-και φυσικά εννοεί το φαράγγι της Σαμαριάς, που η μοναδικότητα του έχει προκαλέσει την Εθνική αλλά και την Παγκόσμια αναγνώριση, αναφέρεται στο βιβλίο του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων.
Στην συνέχεια υπογραμμίζεται «Η αίγλη της Σαμαριάς απλώνεται μέσα και έξω απο τα σύνορα της χώρας. Έχει ανακυρηχθεί Απόθεμα της Βιόσφαιρας, από την UNESCO (1981) – χαρακτηρισμός που αποδίδεται παγκόσμια στην σωστή διαχείριση σπουδαίων περιοχών λόγω της σημαντικής φυσικής και πολιτιστικής τους ταυτότητας. Ταυτόχρονα είναι η μοναδική περιοχή της Ελλάδας που έχει πάρει το Δίπλωμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις προστατευόμενες περιοχές (1979).
Και οι δύο παραπάνω διακρίσεις δίνονται πλέον μετά από επιτόπιο έλεγχο. Υπάρχει επανεξέταση της σωστής διαχείρισης, της περιοχής ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Οι διεθνείς διακρίσεις της Σαμαριάς περιλαμβάνουν και τον τίτλο, του Βιογεννετικού Αποθέματος (από το Συμβούλιο της Ευρώπης) της περιοχής που προστατεύεται από την σύμβαση της Βαρκελώνης αλλά και της σημαντικής περιοχής για τα πουλιά της Ελλάδας.
Έτσι μέχρι στιγμής αναδεικνύεται ως η περιοχή με τις περισσότερες και τις σημαντικότερες διεθνείς διακρίσεις και τίτλους στην χώρα μας. Στην Ελλάδα η Σαμαριά ανακυρήχθηκε Εθνικός Δρυμός το έτος 1962.
Επιπλέον έχει βραβευθεί με το Εθνικό δίπλωμα προστασίας της φύσης (1971), χαρακτηρίσθηκε τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλους (1973) και καταφύγιο Άγριας Ζωής και ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο των προστατευομένων περιοχών (NATURA 2000).
Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε και ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς (2002).
Το φαράγγι της Σαμαριάς είναι ένα από τα φαράγγια που διασχίζουν τα Λευκά Όρη από τον Βορρά και καταλήγουν στην θάλασσα, διαμορφώνοντας ένα ιδιαίτερο τοπίο στην νοτιοδυτική Κρήτη. Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν στα φαράγγια αυτά δημιουργούνται ιδιαίτερα κλιματικά και εδαφικά μικροπεριβάλλοντα. Το έντονο ανάγλυφο και οι συνεχείς εναλλαγές του τοπίου έχουν ως αποτέλεσμα μία ποικιλία οικοσυστημάτων που συγκεντρώνουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον, τόσο των φυσιολατρών, όσο και των ειδικών επιστημόνων. Το φαράγγι της Σαμαριάς αποτελεί καταφύγιο ανθρώπων και άλλων οργανισμών που αναζητούν προστασία στην απομόνωσή του.
Η ευρύτερη περιοχή τη Σαμαριάς αποτελεί μία σαφώς οριοθετημένη και χωρικά προσδιορισμένη έκταση. Εντός της περιοχής αυτής συναντά κανείς μία ποικιλομορφία στοιχείων τοπίου με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά οικολογικής και πολιτισμικής αξίας. Μερικά από τα οποία είναι:
– Το φαράγγι
– Το χωριό στο κέντρο του φαραγγιού με παλιές καλλιέργειες των ανθρώπων
– Τα ξωκκλήσια, που πολλές φορές βρίσκονται στον ίδιο τόπο με αρχαία ιερά
– Τα κάστρα πάνω απο την Σαμαριά και την έξοδο του φαραγγιού
– Τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Τάρρας
– Ιδιαίτερη βιοποικιλότητα του φαραγγιού
Όσο το φαράγγι, όσο και ο ευρύτερος χώρος της Σαμαριάς χαρακτηρίζονται απο τις ισχυρές συμβολικές ιδιότητες που φέρουν. Ο απλός περιστασιακός «καταναλωτής» του τοπίου της Σαμαριάς αντιλαμβάνεται εύκολα την άγρια μορφή του χώρου, διακατέχεται απο ένα αίσθημα ελευθερίας, αισθάνεται δέος μπροστά στην συνύπαρξη ενός τόσου αφιλόξενου φόρου με την παρουσία του ανθρώπου.
Η σημασία των Λευκών Ορέων στην ελληνική αλλά και στην διεθνή βιοποικιλότητα έχει αναδειχθεί διεθνώς. Η χλωρίδα της περιοχής δεν χαρακτηρίζεται μόνο από μιά μεγάλη ποικιλία σε είδη φυτών αλλά και από την παρουσία πολλών ενδημικών ειδών της περιοχής.
Στην δημιουργία αυτών των μορφών έχει συμβάλλει η απομόνωση που προσφέρει το φαράγγι. Ο αριθμός των φυτικών ειδών του φαραγγιού δεν είναι ακριβείς γιατί έως σήμερα δεν έχει γίνει πλήρης καταγραφή λόγω της ιδιαιτερότητας του χώρου(δύσβατος, αντίξοες καιρικές συνθήκες κλπ).
Βάση των τελευταίων μελετών στην περιοχή των Λευκών Ορέων αναφέρονται 172 ελληνικά ενδημικά taxa (taxa: Ταξινομηκές Μονάδες, δηλαδή είδη και υποείδη).
Από αυτά, τα 23 απαντώνται αποκλειστικά μόνο στα Λευκά Όρη, τα 96 είναι ενδημικά, που υπάρχουν αποκλειστικά στην Κρήτη, τα 12 είναι ενδημικά, μόνο Κρήτης-Καρπάθου και τέλος τα 40 από τα 172 είναι ενδημικά του ευρύτερου Ελλαδικού χώρου. Από αυτά τα 15 είναι στενότοπα ενδημικά είδη αποκλειστικά της περιοχής στην οποία φύονται έχουν βρει καταφύγιο, επιβίωσαν και εξελίχθηκαν μόνο στην Σαμαριά χωρίς να υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Πολλά από τα ενδημικά είναι σπάνια και θεωρούνται απειλούμενα και για αυτό προστατεύονται από διεθνείς και εθνικούς κανονισμούς.»
Σπάνια χλωρίδα στο Φαράγγι Σαμαριάς
