Σταύρος Καλλέργης
Ο πρόδρομος του σοσιαλιστικού κινήματος της Ελλάδας.
Ο ιδρυτής του σοσιαλιστικού κινήματος της Ελλάδας ο Σταύρος Καλλέργης (1865-1926) είχε γεννηθεί στο Ρέθυμνο (Χουμέρι-Μυλοποτάμου Κρήτης).
Σε εκδηλώσεις μνήμης που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο την 1η Μαΐου στο Ρέθυμνο της Κρήτης αναφέρεται το σημαντικό του έργο στα εργατικά δικαιώματα των Ελλήνων όπου μετά τις προτάσεις του και τους αγώνες του έγιναν νόμοι.
Ειδικότερα η Αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνης κ. Μαρία Λιονή σε εκδήλωση έχει τονίσει «στο μυαλό μας, κατέχει τον τίτλο του «πατέρα» της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα καθώς και του προδρόμου του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος, που είχε την τόλμη και το θάρρος να συγκρουστεί με το κατεστημένο της εποχής για να διεκδικήσει ανθρώπινες συνθήκες εργασίας αλλά και το ηθικό εκείνο ανάστημα, ώστε να εμπνεύσει τους συνανθρώπους του και να αφυπνίσει την κοινωνία να παλέψει για ισότητα και αλληλεγγύη.
Ο οραματιστής, ο πρωτοπόρος, ο αγωνιστής είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που σκιαγραφούν την πολύπλευρη προσωπικότητα του Σταύρου Καλλέργη. Μιας προσωπικότητας, που πάντα θα αποτελεί σημείο αναφοράς, όχι μόνο ως θεμελιωτής της Εργατικής Πρωτομαγιάς, αλλά και ως άνθρωπος με σπάνιες κοινωνικές ευαισθησίες.
Ιδιαίτερα σήμερα, που κάθε μέρα γινόμαστε μάρτυρες της περιχαράκωσης των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ως απόρροια της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας, το έργο και η στάση ζωής του Σταύρου Καλλέργη σηματοδοτούν μια σειρά νέων κοινωνικών διεκδικήσεων, που πρέπει να δρομολογηθούν ώστε να διαφυλάξουμε την κληρονομιά των αγώνων του ιδίου και των συντρόφων του».
Σε μικρή ηλικία μαζί με την οικογένειά του είχε καταφύγει στην Αθήνα γιατί ο πατέρας του ο οπλαρχηγός Γ. Καλλέργης ήταν επικηρυγμένος από τις Οθωμανικές αρχές γιατί είχε πολεμήσει στο Αρκάδι.
Τον Μάιο του 1890 ίδρυσε στην Αθήνα τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο, που αποτέλεσε τον πρώτο σοσιαλιστικό πυρήνα στην Ελλάδα, ο οποίος το επόμενο διάστημα απέκτησε παραρτήματα και σε άλλες πόλεις. Τον επόμενο μήνα ξεκίνησε να εκδίδει την, αρχικά δίμηνη εφημερίδα Σοσιαλιστής στην οποία ανέπτυξε ένα επαναστατικό για την εποχή του σοσιαλιστικό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα αυτό μεταξύ άλλων περιελάμβανε: απόλυτη ελευθερία λόγου και συνείδησης, 8ωρη εργασία, κατώτατο μισθό, αργία την Κυριακή κ.α. Η πραγματοποίηση αυτών των στόχων κατά τον Καλλέργη μπορούσε να γίνει αν ένα σοσιαλιστικό κόμμα κατάφερνε να κατακτήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία καθώς και με τους συνδικαλιστικούς αγώνες.
Μετά την πρώτη Πρωτομαγιά του Σικάγου με τα αιματηρά γεγονότα το 1886, η Εργατική Πρωτομαγιά γίνεται Παγκόσμιο σύμβολο Αντίστασης.
Το 1893 έγινε η πρώτη μαζική συγκέντρωση στην Ελλάδα με αιτήματα την κυριακάτικη αργία, το οκτάωρο, το μειωμένο ωράριο για τις ανθυγιεινές εργασίες τα παιδιά και τις γυναίκες, και τη συνταξιοδότηση των οικογενειών των παθόντων στην εργασία.
Στην Ελλάδα μόνο ο Σταύρος Καλλέργης συνέλαβε την τεράστια πολιτική σημασία και τη διάσταση του εορτασμού της Πρωτομαγιάς, που από γιορτή των λουλουδιών έγινε πια σύμβολο κοινωνικών αγώνων. Έτσι αφού ενημερώνεται τι συμβαίνει στο εξωτερικό αποφασίζει και διοργανώνει εορτασμό της Πρωτομαγιά το 1893, πριν από 115 χρόνια στις 2 του Μάη, ημέρα Κυριακή 5μ.μ. στο Παναθηναϊκό Στάδιο μπροστά σε 2000 ανθρώπους. Ανεβασμένος πάνω σε μια πέτρα, με βροντερή φωνή εξηγεί το συμβολισμό της Πρωτομαγιάς, μιλά για τους αγώνες της εργατικής τάξης και διαβάζει το ψήφισμα της συγκέντρωσης με βασικά αιτήματα την αργία της Κυριακής, την 8ωρη εργασία και τη σύνταξη.
Ποια είναι τα αιτήματα που αναφέρονται στο ψήφισμα:
α) Την Κυριακή να κλείωσι τα καταστήματα και τα εργοστάσια καθ’ όλην την ημέραν και οι πολίται να αναπαύονται.
β) Οι εργάται και οι μισθωτοί να εργάζονται 8 ώρες την ημέραν.
γ) Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
δ) Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.
ε) Να καταργηθεί η διά χρέη προσωπική κράτησις και
στ) Το Διοικητικό Συμβούλιον του Κεντρικού Συλλόγου να επιδώσει το Ψήφισμα τούτο εις την Βουλήν».
Το Ψήφισμα που διαβάστηκε από τον Καλλέργη το υπέγραψαν 500 άτομα. Όμως καθώς η επίδοσή του στη Βουλή καθυστέρησε περίπου επτά μήνες, εν τω μεταξύ είχαν μαζευτεί 2.000 υπογραφές. Όταν ο πρόεδρος της Βουλής παρέλαβε επιτέλους το Ψήφισμα ο Καλλέργης ανέβηκε στο θεωρείο των δημοσιογράφων, περιμένοντας να ακούσει τον πρόεδρο να το διαβάζει, κάτι που όμως δεν έγινε. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Καλλέργη, ο οποίος ξαφνικά και από τα δημοσιογραφικά θεωρεία άρχισε ο ίδιος να διαβάζει μεγαλόφωνα το περιεχόμενο του Ψηφίσματος. Αμέσως αστυνομικοί τον συνέλαβαν και τον τράβηξαν έξω από την αίθουσα της Βουλής. Ο Καλλέργης ξυλοκοπήθηκε τότε από τα όργανα της τάξης και στη συνέχεια δικάστηκε σε 12 ημέρες φυλάκιση. Έτσι, έληξε η πρώτη στην Ελλάδα Εργατική Πρωτομαγιά και τα γεγονότα που συνδέθηκαν με αυτή.
Πρέπει να σημειωθεί ότι και την Πρωτομαγιά του 1894 έγιναν πολλές συλλήψεις (μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και ο Καλλέργης) και ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς απαγορεύτηκε στο εξής.
Στη συνέχεια ο Καλλέργης, αφού δικάστηκε και αθωώθηκε, κατέφυγε στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τον Ζαν Ζωρές, τον Εμίλ Ζολά, τον Πιοτρ Κροπότκιν κ.α. και από όπου επέστρεψε στην Αθήνα το 1895. Απογοητευμένος από την έντονη πολεμική που δέχτηκε από πρώην συνεργάτες του, έφυγε και πήγε στην Κρήτη όπου εξελέγη πληρεξούσιος της Κρητικής Πολιτείας και έθεσε υποψηφιότητα για βουλευτής Ρεθύμνου. Στην Αθήνα ξαναγύρισε ύστερα από τρεις απόπειρες κατά της ζωής του και άρχισε να εκδίδει ξανά τον Σοσιαλιστή. Η νέα αυτή προσπάθειά του όμως απέτυχε όπως και μια εμπορική επιχείρησή του. Πέθανε το 1926 στην Κρήτη, όπου ζούσε από το 1905 και όπου είχε παντρευτεί και αποκτήσει οικογένεια, πάμπτωχος καθώς είχε ξοδέψει τη μεγάλη περιουσία που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του για τις ανάγκες του σοσιαλιστικού κινήματος. Γιος του ήταν ο γνωστός ηθοποιός Λυκούργος Καλλέργης.