Γιάννης Σακελλαράκης
Αρχαιολόγος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και μέλος της ελληνικής αρχαιολογικής υπηρεσίας
Η «ψηλότερη ελληνική ανασκαφή» ονομάστηκε, λόγω της δύσκολης ανεύρεσης των αρχαιολογικών ευρημάτων, η τρίτη ανασκαφή του Γιάννη Σακελλαράκη (1936 – 28 Οκτωβρίου 2010) αρχαιολόγου, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και μέλος της ελληνικής αρχαιολογικής υπηρεσίας από το 1963, στον αρχαιολογικό χώρο του Ιδαίου Άντρου που βρίσκεται στην κορυφή του Ψηλορείτη στα 1.538 μέτρα πάνω από τον Καλλικρατικό Δήμο Ανωγείων στο νομό Ρεθύμνου- Κρήτης.
Σύμφωνα με τα ευρήματα το Ιδαίον ήταν τόπος ειδικής λατρείας και ο Γιάννης Σακελλαράκης το 1982 που ξεκίνησε την τρίτη ανασκαφή, 100 χρόνια από την 1η, ανέφερε: «στην απόφαση να αναλάβω την ανασκαφή της Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1982 συνέτεινε το κουράγιο μου να υπερβώ τον ελληνικό φθόνο, καθώς κάποιος διευθυντής αρχαιοτήτων εμπόδισε την πρώτη περιοδική έκθεση στο Μουσείο Ηρακλείου που ετοίμαζα ως νέος διευθυντής του».
Ο τεχνολογικός εξοπλισμός που εγκαταστάθηκε -είχε διευκρινίσει- που ήταν μία γεννήτρια, αναβατόριο και σιδηροτροχιές με βαγιονέτα για την ανύψωση τόνων λίθων και την απόρριψή τους όπου τον ονόμασαν οι βοσκοί «ο πρώτος σιδηρόδρομος της Κρήτης» βοήθησε στην επιτυχία της ανασκαφής.
Πρέπει να σημειωθεί ότι για την εκτέλεση των έργων στο αρχαίο σπήλαιο ήταν σημαντική η συνεισφορά του πολυάριθμου συνεργείου αρχαιολόγων, εργατών, φυλάκων αρχαιοτήτων, τεχνιτών ανασκαφής, γεωλόγων, αρχιτεκτόνων, πολιτικών μηχανικών, ηλεκτρολόγων, εργολάβων, μαγείρων κ.α οι οποίοι έφθαναν τον αριθμό των 75 περίπου ατόμων. Περισσότεροι από τους μισούς διέμεναν ολόκληρο το διάστημα κάθε ανασκαφικής περιόδου σε πρόχειρα καταλύματα στην περιοχή κοντά στο σπήλαιο, στην κοντινή πηγή του Χριστού, που κατασκευαζόταν από την αρχή κάθε χρόνο.
Επισημαίνεται ότι για πρώτη φορά το σπήλαιο και η ευρύτερη περιοχή κηρύχθηκαν αρχαιολογικοί χώροι (σύμφωνα με τον τότε νόμο) ενώ έγινε γνωστή η θέση ανάθεσης των αγγείων και των άλλων συγκολλημένων ευρημάτων και το Ιδαίον Άντρο παραδόθηκε στη λήξη της ανασκαφής επισκέψιμο.
Χρονολογικά τα αρχαιολογικά ευρήματα προσδιορίζονται στην Προϊστορική, στην Ρωμαϊκή και στην Κλασική περίοδο. Στην Κεντρική Αίθουσα του σπηλαίου -με βάση τις σημειώσεις του Γιάννη Σακελλαράκη- και μάλιστα στο δυτικό τμήμα επικεντρώθηκε κυρίως η ανασκαφή όπου ήταν κατάσπαρτος από πέτρες.
Συγκεκριμένα ο κ. Σακελλαράκης υπογράμμιζε «έπρεπε να βρεθεί ο τοίχος που ανακάλυψε ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος στην δεύτερη ανασκαφή. Η φωτογραφία της ανασκαφής στο συγκεκριμένο σημείο δημοσιευμένη στα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρίας επειδή ήταν τυπωμένη ανάποδα δεν βοήθησε και η συνδρομή ενός γηραιού Ανωγειανού, που ως έφηβος εργάσθηκε στην ανασκαφή, ήταν καίρια. Ο από ανατολή σε δύση τοίχος, μήκους περίπου 10 μέτρων και πλάτους 0,80 μέτρων με τη γωνίωσή του προς βορρά σχημάτιζε πλακόστρωτο δωμάτιο που έφτανε μέχρι το βωμό τέφρας το οποίο ασφαλώς είχε σχέση με την λατρεία. Σημαντικό στοιχείο για τη λατρεία υπήρξε επίσης η επισήμανση του βωμού τέφρας, κοινού τόσο στην Ολυμπία όσο και στο Ηραίο της Σάμου. Ανάμεσα στα τελευταία σημαντικά είναι δύο ενεπίγραφα όστρακα με την αναφορά του Δία.
Ο Βόρειος Μυχός μήκους 26 μέτρων και πλάτους 6,50 μέτρων έχει δύο διακριτές απολήξεις, μία ανατολική και μία δυτική και είναι εκείνος που έδωσε εκτός από την Κεντρική Αίθουσα, τα περισσότερα ευρήματα από την προϊστορική μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο. Όπως και στην Κεντρική Αίθουσα και το Νότιο Μυχό τα ευρήματα ήταν μέσα σε τέφρα και κόκαλα ζώων. Στο Νότιο Μυχό μήκους 8,70 μέτρων και πλάτους 8,20 μέτρων βρέθηκαν αρκετά αγγεία και χρονολογούνται για την κλασική περίοδο».
Η πρώτη ανασκαφή του Ιδαίου Άντρου έγινε από τον νεαρό Ιταλό αρχαιολόγο Federico Halbherr στο τέλος του 19ου αιώνα και η δεύτερη ανασκαφή πραγματοποιήθηκε από τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο.
Βιογραφικό
Ο Γιάννης Σακελλαράκης ήταν Έλληνας αρχαιολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και μέλος της ελληνικής αρχαιολογικής υπηρεσίας από το 1963. Διακρίθηκε για τις αρχαιολογικές του ανασκαφές και ανακαλύψεις στην Κρήτη.
Γεννήθηκε στην οδό Ηπείρου στην Αθήνα το 1936. Πήρε πτυχίο από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπηρέτησε σε πολλά μέρη της Ελλάδας, στην Κρήτη, σε ηλικία 27 ετών αρχικά ως επιμελητής Αρχαιοτήτων στο Μουσείο Ηρακλείου (1963-1968) κι αργότερα ως διευθυντής του (1980-1987) και στην Αθήνα ως επιμελητής Κρήτης και έφορος των Προϊστορικών Συλλόγων (1970-1980) και υποδιευθυντής (1987-1994) του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Αμβούργου και Χαϊδελβέργης. Δημοσίευσε πολλά βιβλία και άρθρα, κυρίως για τους πρώιμους πολιτισμούς του Αιγαίου. Έδωσε πολλές δεκάδες διαλέξεις σ’ όλο τον κόσμο και έλαβε μέρος σε πλήθος συνέδρια και συμπόσια. Ήταν μέλος πολλών ελληνικών και ξένων επιστημονικών σωματείων. Βραβεύθηκε μαζί με την Έφη Σακελλαράκη από την Ακαδημία Αθηνών και τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τον Ιανουάριο του 2004 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το χρυσό σταυρό του Τάγματος της Τιμής.
Ο Σακελλαράκης απεβίωσε στις 28 Οκτωβρίου του 2010. Ζήτησε τα οστά του να ταφούν στην κρητική Ζώμινθο την οποία και ανακάλυψε.
Η αρχαιολογική δράση του ήταν: Ανάσκαψε τις Αρχάνες, μαζί με τη σύζυγο του Έφη Σακελλαράκη. Εκεί, σε ένα «βύθισμα» ανακάλυψε ένα μικρό θαλαμωτό τάφο που ωστόσο δεν διέθετε ευρήματα. Έτσι ξεκίνησε την αναζήτηση του Ανακτόρου των Αρχανών και το κατάφερε. Στη συνέχεια ανακάλυψε το αρχαίο νεκροταφείο στο Φουρνί και τον ναό στα Ανεμόσπηλια.
Γράφει ο ίδιος: «Πρίν από 37 αιώνες, σε μιά εποχή που άγριοι σεισμοί σάρωναν την Κρήτη, ένας Μινωίτης ιερέας προσπάθησε να εξορκίσει τη μεγάλη καταστροφή με μια σπάνια απελπισμένη πράξη. Στη θεότητα του ναού της λοφοπλαγιάς πρόσφερε την πιο μεγάλη θυσία: μια ανθρώπινη ζωή. Θύμα και θύτης θάφτηκαν την ίδια στιγμή από σεισμική δόνηση, που γκρέμισε το ιερό».
Η εικασία αυτή του Σακελλαράκη δημιούργησε μεγάλες αντιδράσεις. Η άποψή του δε του στοίχισε μια καθηγητική έδρα.
Στις 29 Αυγούστου 1984 ανακάλυψε στο Ιδαίον Αντρο της Κρήτης, σειρά σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων της Μινωικής Περιόδου, τα οποία μάλλον είχε κρύψει παλαιότερα εκεί κάποιος κάτοικος των Ανωγείων. Τελευταία ανέσκαψε στα Κύθηρα και ανακάλυψε την Ζώμινθο.
Επιστροφή στο 15ο Τεύχος Ην-Ων