ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ
ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΜΟΥΔΑΤΣΟΥ
Περνούν οι χρόνοι κι οι καιροί που έφυγε από κοντά μας ο Νίκος Ξυλούρης κι όμως το έργο του μοιάζει σαν το παλιό κρασί. Τα τραγούδια του μας αρμηνεύουν να αγαπούμε τη γης, τα νερά, τον αέρα, τις κοπελιές, να στήνομε χορό για να ξεστουμπώνει ο νους. Λοιώνουν σαν μέλι για να θρέφουν τις λιμασμένες ψυχές, τις καρδιές με το χοχλακιστό αίμα και τον ταξιδιάρη νου. Όσο ακούμε τους σκοπούς και τα τραγούδια του τόσο καταλαβαίνομε περισσότερο ότι ο λαϊκός τροβαδούρος συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς, πηγή μελέτης κι έπνευσης. Η αγάπη στο έργο και την προσωπικότητα του Νίκου Ξυλούρη μας δείχνει ότι η εποχή μας περιέχει ποιοτικά χαρακτηριστικά της προηγούμενης. Το χάρισμα της διαχρονικότητας το κατέχουν οι μεγάλες φυσιογνωμίες που έβαλαν σκοπό να χαλαλίζουν ελπίδες στη ζωή απορρίπτοντας τα ευτελή ιδανικά και πρότυπα του σύγχρονου υπερκαταναλωτικού πολιτισμού.
Ο μόνιμος συνεργάτης και συνοδοιπόρος του Νίκου σ όλη την καλλιτεχνική πορεία ήταν ο αδερφός του ο Γιάννης Ξυλούρης. Μαζί πορεύτηκαν σε δύσκολες μα όμορφες στιγμές, μαζί δημιούργησαν αξεπέραστες επιτυχίες. Δεν χώρισαν ποτέ παρά μόνο όταν ο Νίκος έφυγε από «αυτό τον κόσμο τον καλό». Ο Ψαρογιάννης λέει λοιπόν ότι ο Ψαρονίκος ήταν χαρισματική προσωπικότητα. Η λύρα και η φωνή του εκφράζανε όλα τα συναισθήματα.
Ήταν επικοινωνιακός χαρακτήρας που τραβούσε την προσοχή του κόσμου. Έπαιζε και τραγουδούσε με νεύρο και άνεση λέγοντας κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο τα τραγούδια ενώ πρόσθετε συνεχώς νέα ευρήματα. Με τους μουσικούς και το κοινό είχε συνεχή επικοινωνία πετυχαίνοντας να δημιουργεί κατανυχτική ατμόσφαιρα. Έκανε σπουδαία καριέρα ξεκινώντας από τα Ανώγεια, τα γλέντια και τις παρέες όπου τραγουδούσε τον πόνο, τον έρωτα και την ελπίδα του λαϊκού ανθρώπου. Στα γήπεδα, στις μπουάτ και στις εκδηλώσεις του αγωνιζόμενου λαού τραγούδησε την αγωνία για ένα «παράθυρο ανοικτό στην λιακάδα». Σαν λαïκός καλλιτέχνης πρωτοστάτησε στα μουσικά κινήματα ανεβάζοντας ψηλά την κατατρεγμένη μουσική της Κρήτης. Δεν μπήκε σε καλούπια αλλά συνδύασε το φως του νησιού με παντρέματα από άλλες παραδόσεις και τη σύγχρονη μουσική. Γι αυτό άνοιξε τις δικές του λεωφόρους. Παρέα με τον Γιάννη έδωσαν νέους ήχους ενώ σε ότι κι αν τραγουδούσε έδινε μιαν αυθεντικότητα που δεν είχε ουδεμία σχέση με τις σχολαστικές αντιγραφές η τις στείρες απομιμήσεις. Ο Ψαρονίκος χρησιμοποιούσε τον εαυτό του σαν μέσο αναγέννησης του πρωτογενούς υλικού. Διέθετε το σπάνιο χάρισμα να ξαναγεννάει ότι τραγουδούσε η έπαιζε χωρίς να επαναλαμβάνει ούτε τους άλλους ούτε τον ίδιο τον εαυτό του. Αφομείωνε την ουσία και την χρησιμοποιούσε με δημιουργικό τρόπο.
Ως κι αν διαβαίνουν οι καιροί, ως κι αν περνούνε οι χρόνοι στις παρέες, στα γλέντια η στις μοναχικές μας στιγμές ο Νίκος Ξυλούρης και τα τραγούδια του είναι σύντροφος και παρηγοριά. Ρουφώντας το κρασί της τέχνης του ο νους ξεθρασεύει συμπαίνοντας συνεχώς τη φωτιά για να βγάνει κι άλλες φλόγες που θα φουντώνουν πάλι τα όνειρα και τις ελπίδες.
Μπορεί τα κατεστημένα να τον κυνήγησαν όμως εκείνος λιγομίλητος κι αξιοπρεπής πρόσφερε μαγικές στιγμές στον κόσμο που τον λάτρεψε και τον έκανε μύθο, θρύλο και σύμβολο. Μέσα του κουβαλούσε τα μεγάλα ιδανικά της ράτσας μας – την λεβεντιά, την ανθρωπιά, το φιλότιμο, την ομορφιά της φύσης και των συναισθημάτων μαζί με το λεπτό χιούμορ του παιγνιδιού της ζωής. Πάντα ήταν αισιόδοξος, λιτός, απλός και φιλόξενος.
Τέτοιος ήταν, τέτοια τραγουδούσε και γι αυτό έγινε πρεσβευτής της κρητικής μουσικής αλλά και της σύγχρονης ελληνικής στον υπόλοιπο κόσμο αντιπροσωπεύοντας με ήθος και σεβασμό τις ευγενικές μας παραδόσεις.
Ο Νίκος Ξυλούρης είναι η ενσάρκωση των αρετών του πανάρχαιου κρητικού πνεύματος που μας καλεί στο μετερίζι της τιμής, της λεβεντιάς και της ανθρωπιάς. Γιαυτό θα ζει πάντα μέσα από το έργο και τον τρόπο ζωής του στις καρδιές μας. Έχει ιδιαίτερη αξία η καλλιτεχνική κληρονομιά και το σύγχρονο έργο στη Βαβέλ των παγκόσμιων πολιτισμών, ειδικά στη εποχή μας που η βαρβαρότητα έχει εξοστρακίσει την πνευματικότητα προκαλώντας βαριές αρρώστιες στην λαϊκή ψυχή. Είναι η ταυτότητα μας και η γέφυρα επικοινωνίας και συνεργασίας με άλλους πολιτισμούς.