«Ένα Κέντρο που θα είναι σε θέση μέσα από την ανάλυση του DNA, να κάνει έγκαιρη διάγνωση ασθενειών ακόμα και από την παιδική ηλικία του ανθρώπου θα αποτελέσει μια δραστική και σημαντική αλλαγή στην καθημερινότητά μας» υπογράμμισε σε συνέντευξη στο «Ην-Ων» ο Νεκτάριος Ταβερναράκης Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Διευθυντής της Κεντρικής Διεύθυνσης του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ).
Ερ. Τι είναι το Ενιαίο Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας και πόσες μονάδες υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα;
Απ. Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας θα συμμετέχει ενεργά, έχοντας συντονιστικό ρόλο στο πρωτοποριακό σε ευρωπαϊκό επίπεδο Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας (Εξατομικευμένης Ιατρικής), το οποίο ανακοινώθηκε πρόσφατα από τον τομέα Έρευνας και Καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ ως μια εμβληματική πρωτοβουλία με άμεσο κοινωνικό όφελος.
Στόχος του Δικτύου είναι να αναπτύξει προηγμένες διαγνωστικές τεχνολογίες και υπηρεσίες υγείας ώστε να εντοπίζεται η προδιάθεση εκδήλωσης μιας συγκεκριμένης νόσου αλλά και η εφαρμογή εξειδικευμένης θεραπείας ανάλογα με τα μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε ασθενή. Για το λόγο αυτό θα δημιουργηθούν εξειδικευμένες μονάδες γονιδιακής και μοριακής ανάλυσης DNA. Η εφαρμογή ειδικά προσαρμοσμένης θεραπείας σε κάθε ασθενή θα είναι ταχύτερη και πιο αποτελεσματική, με σημαντικό πλεονέκτημα την εξοικονόμηση πόρων. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι υπηρεσίες του Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας θα είναι προσβάσιμες σε όλους τους πολίτες μέσω του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ).
Σε πρώτη φάση, το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας θα εστιαστεί στην Ογκολογία και θα απαρτίζεται από τέσσερις Μονάδες Ιατρικής Ακριβείας (ΜΙΑ): δύο στην Αττική, μία στην Θεσσαλονίκη και μία στην Κρήτη. Το ΙΤΕ έχει αναλάβει το συντονισμό της Μονάδας της Κρήτης και εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Εξατομικευμένης Ιατρικής για τον Καρκίνο. Η αρχική χρηματοδότηση θα είναι μεγαλύτερη από 5 εκ. € και η διάρκεια υλοποίησης θα είναι 2 χρόνια.
Ερ. Ποιές είναι οι έρευνες της Μονάδας της Κρήτης;
Απ. Η Μονάδα Ιατρικής Ακριβείας στην Κρήτη θα λειτουργήσει σε νέες εγκαταστάσεις του ΙΤΕ, που ήδη διαμορφώνονται για το σκοπό αυτό. Θα περιλαμβάνει δε εξελιγμένο εξοπλισμό τελευταίας γενιάς για Ανάλυση DNA και Βιοϊατρική Απεικόνιση. Η Κρήτη, και ειδικότερα το Ηράκλειο, αποτελούν ιδανικό τόπο για την εγκατάσταση και ανάπτυξη της νέας Μονάδας Ιατρικής Ακριβείας καθώς συνδυάζει την ύπαρξη άριστων ερευνητικών και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων με μακρά εμπειρία στους τομείς της γονιδιωματικής έρευνας, της βιοϊατρικής πληροφορικής, της γενετικής ιατρικής και της προηγμένης ιατρικής απεικόνισης. Η νέα μονάδα Ιατρικής Ακριβείας της Κρήτης θα έχει σαφώς ανοικτό χαρακτήρα και θα επιδιώξει τη στενή συνεργασία με τους άλλους κόμβους του Δικτύου, με άλλους ενδιαφερόμενους Έλληνες επιστήμονες, Ιατρικές μονάδες και Νοσοκομεία καθώς και με μεγάλα κέντρα γονιδιωματικής έρευνας του εξωτερικού και θα προωθήσει γενικότερα την πρόσβαση στις υποδομές, εγκαταστάσεις, τεχνολογίες και μεθόδους τα οποία αναπτύσσει.
Ερ. Πόσο μπορούν να βοηθήσουν στην μελλοντική υγεία των πολιτών;
Απ. Για τους ασθενείς, η εξατομίκευση της θεραπείας συνεπάγεται αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του καρκίνου και λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες βελτιώνοντας σαφώς την ποιότητα ζωής τους. Για το σύστημα υγείας, οι νέες δυνατότητες για ορθολογικό σχεδιασμό της αντιμετώπισης των ασθενών που προσφέρει το Δίκτυο θα οδηγήσουν σε οικονομία κλίμακας, με περιστολή περιττών δαπανών και εξοικονόμηση πόρων που μπορεί να διατεθούν για περαιτέρω αποτελεσματικές παρεμβάσεις. Τέλος, για τους βιοεπιστήμονες που ασχολούνται ερευνητικά με την Ογκολογία, η συγκέντρωση δεδομένων από τη γενετική ανάλυση πολλών ασθενών, θα προωθήσει την ανακάλυψη νέας γνώσης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βιοϊατρική έρευνα με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του καρκίνου και την ανάπτυξη νέων θεραπειών.
Θεωρώ ότι ένα Κέντρο που θα είναι σε θέση μέσα από την ανάλυση του DNA, να κάνει έγκαιρη διάγνωση ασθενειών ακόμα και από την παιδική ηλικία του ανθρώπου θα αποτελέσει μια δραστική και σημαντική αλλαγή στην καθημερινότητά μας. Με βάση την πληροφορία που θα διαβάζουμε από την ανάλυση του DNA των ασθενών θα μπορεί ο κλινικός γιατρός να αποφασίσει τι είναι καλύτερο να δοθεί ως θεραπεία στον ασθενή, γιατί ανάλογα με τα γονίδια που φέρουμε μπορεί να έχουμε διαφορετική απόκριση σε διαφορετικά φάρμακα. Αυτή η πληροφορία είναι πολύ σημαντική προκειμένου να μπορέσει ο γιατρός να επιλέξει μια αποτελεσματική για τον ασθενή θεραπεία. Πέρα βέβαια από την αντιμετώπιση ασθενειών και την καλύτερη θεραπεία, δίνονται δυνατότητες και για πολύ έγκαιρη πρόγνωση παθολογικών καταστάσεων και συνεπώς πρόληψη νόσων. Να σημειώσουμε εδώ ότι τέτοιου είδους πρακτικές εφαρμόζονται ήδη στο εξωτερικό. Συνεπώς, η εξατομικευμένη ιατρική έχει μπει πλέον στην κλινική πράξη και δεν θα ήταν σοφό για την Ελλάδα να μην παρακολουθήσει αυτές τις εξελίξεις.
Η πρώτη αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος χρειάστηκε 12 χρόνια και κόστισε 2,7 δις. δολάρια. Σήμερα, μπορούμε πλέον να διαβάσουμε την ίδια πληροφορία με την ανάλυση του DNA σε 2 με 3 ημέρες και με κόστος κάτω των 1000 ευρώ. Έπειτα, από τα γονίδια που φέρει κάθε οργανισμός μπορούμε να κρίνουμε ποιο φάρμακο είναι πιο κατάλληλο για κάθε ασθενή, επιλέγοντας έτσι την πλέον αποτελεσματική θεραπεία. Αυτό θα βοηθήσει να μειωθεί το κόστος της θεραπείας, διότι συνήθως μιλάμε για ιδιαίτερα ακριβά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση δύσκολων ασθενειών. Θεωρώ πως η Ελλάδα, και για λόγους εξοικονόμησης πόρων, θα ήταν σημαντικό να ακολουθήσει τις εξελίξεις σε αυτό τον τομέα. Τώρα μάλιστα αναπτύσσονται και τεχνολογίες για τροποποίηση του DNA και για διόρθωση βλαβών του. Έχει γίνει πράξη σε πειραματόζωα ενώ οι κινέζοι ερευνητές το έχουν εφαρμόσει ακόμα και σε ανθρώπινα έμβρυα.
Μέσα από την έγκαιρη πρόγνωση αλλά και την αποτελεσματική θεραπεία, οι εφαρμογές των μεθόδων γονιδιακής ανάλυσης που εφαρμόζονται στην εξατομικευμένη ιατρική θεωρώ ότι θα μετασχηματίσουν εντελώς το χώρο της υγείας. Πρόκειται στην ουσία για την Ιατρική του μέλλοντος, η οποία θα αυξήσει δραματικά τις δυνατότητες παρέμβασης σε ό,τι αφορά θέματα υγείας.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είναι Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Διευθυντής της Κεντρικής Διεύθυνσης του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Είναι επίσης Τακτικός Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Κρήτης, Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη ΒιοΠληροφορική της Ιατρικής Σχολής, και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, όπου ηγείται του Εργαστηρίου Νευρογενετικής και Γήρανσης. Σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, είναι διδάκτορας του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκπόνησε μεταδιδακτορικές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη μελέτη των μοριακών μηχανισμών που διέπουν τη λειτουργία και την παθοφυσιολογία του νευρικού συστήματος, την κατανόηση των μηχανισμών νευροεκφυλισμού, μνήμης και μάθησης, καθώς και της γήρανσης. Έχει συνεισφέρει στην ανάπτυξη καινοτόμων πειραματικών εργαλείων και μεθόδων για τη μελέτη του νευρικού συστήματος και της βιολογίας του κυττάρου. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 280 επιστημονικά συγγράμματα σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά καθώς και δεκάδες κεφάλαια σε βιβλία, και εκλαϊκευτικά επιστημονικά άρθρα σε ελληνικά και διεθνή έντυπα. Είναι κάτοχος τριών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Οι δημοσιεύσεις του έχουν ήδη λάβει πάνω από 21.000 αναφορές (χωρίς αυτοαναφορές). Ο δείκτης απήχησης h των δημοσιεύσεων του είναι 58 (πηγή: Google Scholar). Είναι εκλεγμένο μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (EASA) και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (Academia Europaea). Έχει επίσης διατελέσει Διευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ. Έχει βραβευτεί με σημαντικές διεθνείς κι εθνικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων δυο επιχορηγήσεις, για Καταξιωμένους Ερευνητές (Advanced Investigator Grant), και χρηματοδότηση από το ειδικό πρόγραμμα για την Προώθηση της Καινοτομίας (Proof of Concept Grant) του ERC. Είναι από τους πρώτους στην Ευρώπη που έχουν πετύχει 2 επιχορηγήσεις από το εξαιρετικά ανταγωνιστικό αυτό πρόγραμμα, και ο μόνος μέχρι στιγμής στην Ελλάδα. Έχει επίσης τιμηθεί με το Ακαδημαϊκό Βραβείο Ιατρικής και Βιολογίας του Ιδρύματος Μποδοσάκη στον τομέα των Βιοϊατρικών Επιστημών, το Βραβείο Έρευνας Friedrich Wilhelm Bessel του ιδρύματος Alexander von Humboldt της Γερμανίας, το Επιστημονικό Βραβείο του Εμπειρίκειου Ιδρύματος, το Αρεταίειο Βραβείο Ιατροβιολογικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, το Βραβείο Νέου Ερευνητή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), το Ερευνητικό Βραβείο Galien Scientific Research Award, το Βραβείο Helmholtz International Fellow Award, τη Μεταδιδακτορική Υποτροφία του διεθνούς οργανισμού Human Frontier Science Program Organization (HFSPO), το Βραβείο Ερευνητικής Αριστείας του ΙΤΕ, το Τιμητικό Βραβείο Education Business Award, καθώς και το Βραβείο Ακαδημαϊκής Επίδοσης από το Μεταπτυχιακό Ερευνητικό Πρόγραμμα επιχορηγήσεων Dr. Frederick Valergakis της Ελληνικής Πανεπιστημιακής Λέσχης της Νέας Υόρκης.
Περισσότερες πληροφορίες στον ιστότοπο http://www.elegans.gr.
Έγκαιρη διάγνωση ασθενειών
